Μία από τις σπουδαιότερες μορφές της αρχαίας Ελληνικής φιλοσοφίας, ο Σωκράτης, καταπιάστηκε συστηματικά με την μελέτη της ανθρώπινης φύσης. Η σκέψη του έχει σωθεί αναλυτικά στα έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Θα εξετάσουμε τις απόψεις του διάσημου φιλοσόφου ως προς το ζήτημα της ηγεσίας. Τι μας λέει η Σωκρατική σκέψη για τις ηγετικές ικανότητες; Τι χρειάζεται για να γίνεις ηγέτης;
Ο Ξενοφών, μαθητής του Σωκράτη, μας μεταφέρει τις απόψεις του δασκάλου του περί ηγετικών ικανοτήτων στον Οικονομικό, 21.11-12:...
"Αλλά δεν πηγαίνω τόσο μακριά όσο να πω ότι αυτό μπορεί να μαθευτεί απλά βλεποντας ή ακούοντας. Αντιθέτως, για να αποκτήσει κανείς τέτοιες ικανότητες χρειάζεται εξάσκηση και ευγενή φύση. Πάνω από όλα πρέπει να είναι ιδιοφυΐα. Γιατί θεωρώ ότι αυτό το δώρο δεν είναι ανθρώπινο, αλλά θεϊκό - αυτή η δύναμη να επιβάλλεις υπακοή: είναι σαφώς ένα δώρο από τους θεούς στους θιασώτες της σύνεσης."
Ο Σωκράτης λοιπόν θεωρεί ότι οι κανείς δεν μπορεί να αποκτήσει ηγετικές ικανότητες μόνο μέσω της μάθησης. Χρειάζεται συνδυασμός κατάλληλων κληρονομημένων ψυχικών γνωρισμάτων και εξάσκησης. Όμως το σημαντικότερο εκ των δύο είναι η ευγενής φύση, που όντας κάτι το ανεξήγητο, αποδίδεται σε δώρο από τους θεούς. Μόνο σε ένα πρώτο στάδιο έχει καταφέρει η φυλετική ανθρωπολογία να αποδώσει κάποια ψυχικά γνωρίσματα στον κάθε φυλετικό τύπο. Η βαθύτερη φύση του ζητήματος είναι ακόμη άγνωστη.
Το συμπέρασμα είναι ότι η ικανότητα για ηγεσία προϋποθέτει συγκεκριμένα κληρονομικά γνωρίσματα του χαρακτήρα. Ο Σωκράτης συνεχώς έκανε λόγο περί της σημασίας της ευγενούς φύσης, η οποία αν συνδυαστεί με τις κατάλληλες αριστοκρατικές αρχές, μπορεί να μεγάλες φυσιογνωμίες. Οι δύο κύριοι εκπρόσωποι αυτού του αριστοκρατικού και ολοκληρωμένου τύπου ανθρώπου που δημιούργησε ο Σωκράτης ήταν οι μαθητές του Κριτίας και Αλκιβιάδης.
Σύμφωνα με τις αντιδημοκρατικές απόψεις του Σωκράτη, οι άνθρωποι δεν είναι όλοι ίσοι. Ο Σωκράτης έδινε μεγάλη βαρύτητα στην ευγενή φύση για να μπορέσει κάποιος να κατακτήσει την αρετή. Αυτήν την αριστοκρατική νοοτροπία την είχε περάσει στους μαθητές του, δημιουργώντας ρεύμα υπέρ των ιδεών του. Ο Διογένης Λαέρτιος, II,121-122 σώζει τους τίτλους βιβλίων που έγραψαν δυο μαθητές του Σωκράτη, ο Κρίτων και ο Σίμων, "Ὅτι οὐκ ἐκ τοῦ μαθεῖν οἱ ἀγαθοί" και "Περὶ ἀρετῆς ὅτι οὐ διδακτόν", αντίστοιχα. Η διδασκαλία του Σωκράτη είχε ως κεντρικό της θέμα ότι η αρετή δεν διδάσκεται, αλλά απαιτούνται συγκεκριμένα κληρονομικά χαρίσματα για να γίνει κάποιος ενάρετος, η εκπαίδευση δεν αρκεί. Η έμφαση που δόθηκε από τον Σωκράτη σε αυτόν τον τομέα ήταν τέτοια, που οι μαθητές του έγραψαν ολόκληρα βιβλία αποκλειστικά για αυτό το θέμα. Δυστυχώς δεν μας σώθηκε το περιεχόμενό τους, αν και μπορούμε να φανταστούμε ότι θα υπερασπίζονταν τις πασίγνωστες από άλλα έργα αριστοκρατικές ιδέες του Σωκράτη.
Οι απόψεις του Σωκράτη ήταν αντιδημοκρατικές, εναντίον της ισότητας και υπέρ της κληρονομικότητας. Η αντίληψή του περί των ηγετικών ικανοτήτων εντάσσονται στο πλαίσιο της αριστοκρατικής του ιδεολογίας. Η ικανότητα για ηγεσία απαιτεί ευγενή κληρονομικά χαρίσματα. Η εκπαίδευση βοηθά, αλλά δεν αρκεί από μόνη της. Την βαθύτερη αξία έχει η κληρονομικότητα.
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ: http://fyletika.blogspot.gr/