Η έννοια της «Ειμαρμένης» στον Αρχαίο Ελληνικό Κόσμο

«Η τοποτηρήτρια της Κοσμικής Νομοτέλειας»

 

Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική φιλοσοφία η «Ειμαρμένη» θεωρείτο η κυρίαρχος των Μοιρών, ενώ η επικράτηση της σε όλο τον Κόσμο κρινόταν απαραίτητη και αναγκαία. Αποτελεί την προσωποποίηση της μεγαλύτερης δύναμης που κυριαρχεί στην Φύση και ταυτίζεται με την τύχη, την αναπότρεπτη μοίρα. Είναι το αναπόφευκτο, δηλαδή το πεπρωμένο του κάθε ανθρώπου, που ορίζει την κάθε του ενέργεια, καθώς περιλαμβάνει και προδιαγράφει ολόκληρη την ζωή του.

Συχνά ταυτίζεται με την «Ανάγκη», σε έναν κόσμο συνύπαρξης ανθρώπων και θεών, ο οποίος διέπεται από αυστηρή νομοτέλεια. Αποτελεί το «καθορισθέν υπό της Μοίρας» ή αλλιώς τον «Λόγο του Κόσμου», την αμείλικτη εξέλιξη των φυσικών τάσεων του «Παντός». Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι αντιλαμβάνονταν την έννοια της «Ειμαρμένης» ως μια αδιάσπαστη αλυσίδα αιτιοτήτων, δηλαδή ως μια φυσική και ηθική δύναμη ταυτιζόμενη με το θείο στοιχείο, καθώς και με την Δικαιοσύνη και την Πρόνοια, όπως πολύ χαρακτηριστικά αποφαίνονταν ο Παρμενίδης και ο Δημόκριτος.

Επιπροσθέτως, ο Στωικός φιλόσοφος Χρύσιππος την περιέγραφε σαν μια ορισμένη φυσική και συγκροτημένη διάταξη των πάντων μέσα στην αιωνιότητα, όπου μια ομάδα πραγμάτων αενάως απορρέει από άλλη και εμπλέκεται σε άλλη, σε μια απαραβίαστη αλληλουχία. Επίσης, εύστοχος ήταν και ο τρόπος που την ερμήνευε ο Κικέρωνας σε μια μετάφραση του, η οποία διεσώθη από τον Σενέκα, σύμφωνα με την οποία «Dukunt volentem fanta, volentm trahunt», δηλαδή «Εκείνον που θέλει, οι Μοίρες τον οδηγούν, εκείνον που δεν θέλει, τον σύρουν».

Ακολούθως, οι Πυθαγόρειοι τοποθετούσαν τον ανθρώπινο βίο ανάμεσα σε δυο πόλους, αφενός στην «εξαναγκαστική Ανάγκη» και αφετέρου στην «ελευθεροβουλητική Δύναμη», ενώ για την έννοια της «Ειμαρμένης» είχε τοποθετηθεί και ο «σκοτεινός» φιλόσοφος Ηράκλειτος, κατά τον οποίο τα πάντα γίνονται «καθ’ ειμαρμένην», υπό την σημασία όμως του «κατ’ αναλογίαν».

Όπως φαίνεται, σχεδόν ολόκληρη η αρχαία ελληνική διανόηση έδινε την ερμηνεία μιας ταυτοχρόνως φυσικής και θεϊκής οργανωτικής δύναμης του Κόσμου, η οποία διατηρεί και διατηρείται κυβερνώντας και περιλαμβάνοντας τα «ενάντια». Εντούτοις, ο Χρύσιππος επεκτείνοντας ακόμη περισσότερο την σκέψη του, έδινε έναν πληρέστερο ορισμό, λέγοντας πως όλα τα παρελθόντα συνέβησαν, τα παρόντα συμβαίνουν και τα μέλλοντα θα συμβούν συμφώνως προς την «Ειμαρμένη», αλλά πάντοτε συνδιαμορφωτικά με την «προαίρεσιν» και το «εφ’ ημίν», εννοώντας αυτό που είναι στην ευχέρεια του ανθρώπου να διαμορφώσει. Επιπλέον, αναφερόμενος στο ανθρώπινο στοιχείο, έλεγε ότι υπό αυτήν την έννοια συνιστά ένα οργανικό στοιχείο ενός τεταγμένου συνόλου. 

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο Πλάτωνας, παρόλο που αρχικά στα έργα του «Γοργίας» και «Φαίδρος» δεν αποδεχόταν την απόλυτη αναγκαιοτάτη της «Ειμαρμένης», μετέπειτα, και συγκεκριμένα στα έργα του «Πολιτεία» και «Νόμοι», παραδέχτηκε την απεριόριστη καθοριστική της δύναμη τόσο στον άνθρωπο, όσο και στον Κόσμο ολόκληρο, όχι όμως ως μια αυθύπαρκτη ουσία, αλλά σαν ένα νόμο κατά τον οποίο τελείται το γίγνεσθαι.

Συμπερασματικά, λοιπόν, φαίνεται ότι το περιεχόμενο της έννοιας παρουσιάζεται ποικίλο, με κεντρική ιδέα όμως την αναγκαιότητα της Μοίρας. Συνεπώς, η «Ειμαρμένη», δηλαδή αυτό που δεν εξαρτάται από τον άνθρωπο, σε συνδυασμό πάντοτε με την «Ελευθερία», δηλαδή με το «Αυτεξούσιο», αποτελούν τους βασικούς πόλους του βίου των θνητών στην μακρά οδό προς την τελείωση τους. Πρόκειται για έναν παγκόσμιο νόμο, η επιρροή του οποίου ασκείται στον άνθρωπο από την γέννηση μέχρι τον θάνατο του. Έτσι, η «Ειμαρμένη», διορισμένη από τον Θεό, γίνεται η τοποτηρήτρια της Κοσμικής Νομοτέλειας.

Ο Πνευματικός Κόσμος, ο Κόσμος των Θεών, ο οποίος βρίσκεται πέρα του ανθρώπινου επιπέδου, καθιέρωσε τον «Νόμο της Ειμαρμένης» για να βοηθήσει τους ανθρώπους να καταστήσουν εφικτή την απελευθέρωση τους από κόσμους κατώτερης ενέργειας και την είσοδο τους σε μια κατάσταση περισσότερη θεϊκή. Διδόμενη από την Μοίρα, αφορά στην ουσία τον «Νόμο της Πνευματικής Δικαιοσύνης», που καθιέρωσε ο πνευματικός κόσμος. Συνεπεία του «Νόμου της Ειμαρμένης» είναι να υποβάλλονται σε δοκιμασίες οι ψυχικές εκείνες ατομικότητες, που δεν έχουν εναρμονισθεί προς τους Νόμους της θείας Φύσεως και τους παραβιάζουν.

 

«Η εκπαίδευση της ανθρώπινης ψυχής για Εξέλιξη»

 

Ο καθορισμός της «Ειμαρμένης» του κάθε ανθρώπου γινόταν από τις Μοίρες, οι οποίες θεωρούνταν είτε θυγατέρες της Ανάγκης, είτε θυγατέρες του Δία και της Δίκης, η οποία ακολουθούσε την Ανάγκη. Καθόριζαν ποιες δυνάμεις πρέπει να δοθούν ή ποιες πρέπει να στερηθεί ο κάθε άνθρωπος, καθώς και ποιες δοκιμασίες πρέπει να κληθεί να αντιμετωπίσει στο διάβα της ζωής του, ώστε να βεβαιωθεί ο πνευματικός κόσμος, δηλαδή οι Θεοί, για την εναρμόνιση ή μη κάθε ψυχής προς τους Νόμους της Θείας Φύσεως.

Επισημαίνεται, δε, ότι ο «Νόμος της Ειμαρμένης» όχι μόνο δεν αντιστρατεύεται τον «Νόμο της Ελευθερίας», αντιθέτως βασίζεται σε αυτόν, καθώς μπορεί οι Μοίρες να παρεμβαίνουν στη ζωή του ανθρώπου, αλλά τίθεται στον ίδιο το δίλημμα ποιόν δρόμο να ακολουθήσει, όπως ακριβώς συνέβη και με τον ήρωα Ηρακλή, ο  οποίος μεταξύ του δύσκολου δρόμου της αρετής και του εύκολου της κακίας, επέλεξε τον δρόμο της αρετής.

Οι δοκιμασίες στις οποίες υποβάλλονται οι άνθρωποι και ειδικότερα η ψυχή τους, σύμφωνα με πολλούς φιλοσόφους, θεωρούνταν ανάλογες των πράξεων που είχαν τελέσει συνήθως σε προηγούμενη ενσάρκωση, που σημαίνει ότι τώρα έπασχαν των πράξεων τους. Πρόκειται για μια διαδικασία που αποκαλείτο «αντιπεπονθός» και είχε την έννοια ότι πλέον υφίσταντο τις συνέπειες των πεπραγμένων τους. Υπό αυτή την έννοια, οι ανθρώπινες πράξεις δημιουργούν συγκεκριμένα αποτελέσματα, είτε στην πορεία της ζωής, είτε σε άλλη ενσάρκωση. Πιο συγκεκριμένα, το «αντιπεπονθός» αναφέρεται στον «Νόμο του Αιτιατού» ή πιο ορθά στον Νόμο εκείνο που διέπει την σχέση «Αιτίου» και «Αποτελέσματος». Έτσι, ο άνθρωπος γεννιέται και ζει υπό την επίδραση της Μοίρας του, η οποία είναι καθορισμένη ως αποτέλεσμα των πράξεων του σε προηγούμενες ενσαρκώσεις.

Ωστόσο, αυτές οι δοκιμασίες βρίσκονται σε αναλογία με τους Νόμους που έχουν παραβιαστεί, ώστε ο άνθρωπος να κατανοήσει ότι η παραβίαση αυτή επιφέρει πικρίες και οδύνες, ενώ λαμβάνουν χώρα σε επόμενη ενσάρκωση του, για να μην τις ερμηνεύσει ποτέ ως μια πράξη εκδίκησης της Θείας Φύσεως.

Ο άνθρωπος που τίθεται σε αυτή την διαδικασία, δίχως κάποιο είδους σύνδεση με τον παρελθόν του ή τις προηγούμενες ενσαρκώσεις του, είναι ελεύθερος να αξιολογήσει την κάθε δοκιμασία που βιώνει με τον δικό του τρόπο, όπως ακριβώς αισθάνεται την σε βάρος του παραβίαση των φυσικών του δικαιωμάτων από άλλους, με στόχο την κατανόηση της επιβαλλόμενης ανάγκης εναρμόνισης του με τους θεϊκούς και φυσικούς νόμους. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την έννοια της «Ειμαρμένης», ο δοκιμαζόμενος άνθρωπος στην πορεία της ζωής του είτε γίνεται θύμα ανάλογων πράξεων, προερχόμενων από άλλα πρόσωπα, είτε εξελίσσεται σε τηρητή των Κοσμικών αυτών Νόμων στις σχέσεις του με τους άλλους, ώστε να αισθανθεί την ικανοποίηση και την χαρά από την εναρμόνιση μαζί τους. Στην ουσία, δηλαδή, οι άνθρωποι κρίνονταν ανάλογα με την καλή ή κακή χρήση των δυνάμεων τους.

Εντούτοις, πέρα από την εσωτερική τάση του ανθρώπου για πρόοδο και εξέλιξη, ο «Νόμος της Ειμαρμένης» συνείσφερε και σε αυτή την διαδικασία, και πολύ περισσότερο σε εκείνες τις ψυχές που παρουσίαζαν στασιμότητα, ώστε μέσω των δοκιμασιών να εναρμονισθούν ταχύτερα με τους Νόμους της Φύσεως και ιδιαίτερα με τους Νόμους της Εξελίξεως, της Ελευθερίας και της Αρμονίας, που στο πνευματικό επίπεδο εκδηλώνεται ως «Νόμος της Δικαιοσύνης».

Ως εκ τούτου, η «Ειμαρμένη» δεν έχει ουδεμία σχέση με κάποια εκδικητική πράξη, καθώς όπως φαίνεται απώτερος σκοπός είναι η εκπαίδευση της ανθρώπινης ψυχής να εξελιχθεί ταχύτερα και ισορροπημένα. Συνεπώς, με την εφαρμογή του «Νόμου της Ειμαρμένης» ο άνθρωπος υφίσταται τις συνέπειες των πράξεων του όταν δεν διάγει ζωή εναρμονισμένη προς τους Νόμους της θείας Φύσεως, με σκοπό να εκπαιδευτεί και να εναρμονιστεί μαζί τους.

Εν κατακλείδι, για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο η εναρμόνιση του ανθρώπου με τους θείους και φυσικούς νόμους αποτελούσε την οδό για την αλήθεια και την ζωή, για την απελευθέρωση του από την υλική υπόσταση του κόσμου και την πνευματική του εξέλιξη και απελευθέρωση.

Πηγή: ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ-ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ