25η Δεκεμβρίου 1947
 |
| Η Κόνιτσα όπως είναι σήμερα |
Τα δύο τάγματα πεζικού της 75ης Ταξιαρχίας που κρατούσαν την πόλη είχανε, όπως πάντοτε, απλώσει τμήματα της δυνάμεώς τους στα πιο επικίνδυνα σημεία γύρω από την Κόνιτσα, μέσα στα χαρακώματα και στα φυλάκια που είχανε οργανωθεί από μηνών σε πρόχειρη αλλά αξιόλογη οχύρωση εκστρατείας.
Οι Λόχοι του 584 Τάγματος Πεζικού κρατούσαν τον Προφήτη Ηλία Εξοχής, το ύψωμα 915 και ένα άλλο ανώνυμο ύψωμα νοτιοδυτικά του Προφήτη Ηλία.
Ο 4ος Λόχος του 582 Τάγματος Πεζικού είχε απλωθεί στον Προφήτη Ηλία Κόνιτσας και ο 2ος Λόχος του 582 Τάγματος Πεζικού κατείχε το ύψωμα του Αγίου Αθανασίου προς τα βόρεια της πόλης.
Μικρότερα τμήματα είχαν απλωθεί νοτίως και δυτικά της πόλης. Μια μικρή δύναμη από ΜΑΥ φρουρά φρουρούσε κάθε βράδυ στην Κάτω Κόνιτσα κοντά στη γέφυρα του Αώου για κάθε ενδεχόμενο.
Κανένας δεν είχε υποψιαστεί πως μπορούσε τέτοια μέρα να συμβεί κανένα απρόοπτο. Την παραμονή των Χριστουγέννων, μόνον ο Διοικητής του 584 Τάγματος Πεζικού Αντισυνταγματάρχης (ΠΖ) Παλλαντάς Γεώργιος που είχε ανέβει στο ύψωμα 915 και στον Προφήτη Ηλία Εξοχής για επιθεώρηση, σαν να τον έσπρωχνε κάποιο μυστικό προαίσθημα, μάζεψε τους αξιωματικούς του και τους είπε δύο λόγια:
“Δεν ξέρω τι μπορεί να συμβεί από ώρα σε ώρα. Να έχετε όμως υπόψη σας, πως πρώτα θα πεθάνουμε εμείς οι Αξιωματικοί και κατόπιν οι φαντάροι. Τίποτα άλλο. ”
Οι καμπάνες λοιπόν της Κόνιτσας από τον Άγιο Νικόλαο και τις άλλες εκκλησίες χαιρέτιζαν με χαρμόσυνες κωδωνοκρουσίες την ημέρα των Χριστουγέννων, όταν στις έξι και μισή ακριβώς ακούσθηκαν να πέφτουν βλήματα από βαρείς όλμους στα υψώματα της πόλης. Για μια στιγμή κανενός το μυαλό δεν πήγε σε επίθεση. Πέσανε έξι βλήματα όλμων και ύστερα μεσολάβησε ένα μικρό διάστημα ησυχίας. Μα ύστερα το κακό συνεχίστηκε χωρίς καμιά απολύτως διακοπή, έως τις εφτά.
Ο Διοικητής της 75ης Ταξιαρχίας Σχης (ΠΖ) Δόβας Κωνσταντίνος, που εκείνη την ώρα ήταν ξαπλωμένος στο κρεβάτι, τινάχτηκε επάνω και διέταξε συναγερμό της φρουράς. Κανένας δεν αργοπόρησε να πάρει τη θέση του και στα δύο τάγματα.
Διοικητής του 584 Τάγματος Πεζικού, όπως είπαμε ήταν ο Αντισυνταγματάρχης Παλαντάς. Υποδιοικητής ο Ταγματάρχης Παπαγιανόπουλος. Διοικητής του 1ου Λόχου ο Λοχαγός Σπ. Καρβέλης, του 2ου ο Λοχαγός Θεοτόκης Ζώτος, του 3ου ο Υπολοχαγός Θεόδωρος Τσίγκας και του 4ου ο Λοχαγός Ε. Βλάχος, με Διμοιρίτες τους Ανθυπολοχαγούς Χαπιζάνη, Παπαγιαννακόπουλο, Γ. Περσίδη, Γ. Καλομοίρη, Π. Γιωργόπουλο, Π. Κύρκο, Α. Προκόπη, Βάγια, Παπανικολάου, Ε. Οικονόμου και άλλους, γιατρούς και πολυβολητάς.
Στο 582 Τάγμα Πεζικού επειδή ο Διοικητής του Ταγματάρχης (ΠΖ) Γιαννόπουλος έλειπε με άδεια, χρέη Διοικητού εκτελούσε ο Υποδιοικητής Ταγματάρχης (ΠΖ) Περίδης, με Διοικητές Λόχων στον 1ο Λόχο τον Τσουπάκη, στον 2ο Λόχο τον Μαμαλάκη και σστον 4ο λόχο τον Τόγια , με Διμοιρίτες τον Βασίλη Τσούτση, τον Ανδρέα Μπρε, τον Καραβάτσο, τον Ρισβάνη και τον Κυριάκη.
Ο 3ος Λόχος του 582 Τάγματος Πεζικού ήταν ο Λόχος του Υπολοχαγού Βήτου που βρισκόταν στη γέφυρα Μπουραζανίου και που ταυτόχρονα δέχθηκε την ίδια επίθεση από πενταπλάσιους συμμορίτες.
Φωτιά και σίδερο
Ακόμα δεν έχει καλά ξημερώσει. Μόλις ξανοίγει το πρώτο φως της αυγής. Σε μεριές – μεριές ακόμη σκιές βαθιές. Το κρύο είναι τσουχτερό. Καμπάνες, κανονιές, κροτάλισμα πυρών πεζικού, ψαλμωδίες, προστάγματα, ξεφωνητά τρόμου, ανακατεύονται σε μια παράξενη συμφωνία μέσα στο παγερό πρωινό. Όμως οι κινήσεις των στρατιωτικών τμημάτων γίνονται κανονικά και σύντονα. Αξιωματικοί και άνδρες ξεκινούν ως Ολύμπιοι Θεοί για να εκπληρώσουν ένα από τα υψηλότερα εθνικά έπη της Ελληνικής ιστορίας.
Όλοι λοιπόν οι Αξιωματικοί αυτοί με τους στρατιώτες τους πιάσανε αμέσως τις θέσεις τους έτοιμοι για την απόκρουση της επιθέσεως που εκδηλώθηκε πρώτα στο ανώνυμο ύψωμα νοτιοδυτικά του Προφήτη Ηλία Εξοχής.
Ο αγώνας στον Προφήτη Ηλία Εξοχής
Εκεί πάνω βρισκόταν με τους άνδρες του ο Ανθλγός (ΠΖ) Γεωργόπουλος Παναγιώτης του Γεωργίου από Πεστά Ιωαννίνων . Πολεμά σαν λιοντάρι από τις εφτά το πρωί έως τις εννιά ακριβώς, όταν μια ριπή τον ρίχνει κάτω νεκρό. Οι συμμορίτες το βλέπουν. Με περισσότερη μανία χτυπούν τους στρατιώτες, που αγωνίζονται παλληκαρήσια πίσω από το άψυχο σώμα του Ανθυπολοχαγού τους.
Μα οι συμμορίτες είναι πολλοί. Τρία τέταρτα της ώρας αργότερα, αφήνουν το ύψωμα και συμπτύσσονται στον Προφήτη Ηλία Εξοχής, όπου ο 2ος Λόχος, ο Λόχος τους κρατάει την πρώτη γραμμή αντιστάσεως. Βρίσκουν εκεί τον Λοχαγό τους, Λοχαγό (ΠΖ) Ζώτο Θεοτόκη να ετοιμάζεται για την αντιμετώπιση της πρώτης και σοβαρότερης επιθέσεως, που άρχισε ύστερα από λίγα λεπτά κατά του Προφήτη Ηλία Εξοχής και του υψώματος 915. Απάνω στα δύο αυτά υψώματα πέφτουν βροχή οι όλμοι και τα βλήματα του εχθρικού πυροβολικού.
Ταυτοχρόνως βλήματα πυροβολικού άρχισαν να πέφτουν και στον Προφήτη Ηλία Κόνιτσας, μέσα στην πόλη και στον αυχένα Αγίου Αθανασίου που κρατούσε ο 2ος Λόχος του 582 Τάγματος Πεζικού.
Τα χωνιά του ΔΣΕ
Τα πολυβόλα των συμμοριτών γαζώνουν κάθε κατεύθυνση, ενώ σαλπιγκτές και άλλοι με χωνιά φώναζαν από όλες τις κατευθύνσεις:
“Μη πολεμάτε τζάμπα. Παραδοθήτε. Σκοτώστε τους πουλημένους Αξιωματικούς σας.
Είσαστε χαμένοι ”.
Ο αγώνας στον Προφήτη Ηλία Εξοχής συνεχίζεται
Στον Προφήτη Ηλία Εξοχής καίγεται κυριολεκτικά ο τόπος. Οι συμμόριτες ουρλιάζοντας σαν άγρια θηρία, παρά τις τρομακτικές τους απώλειες εξακολουθούν την επίθεση με πείσμα. Πίσω από τις γραμμές τους προωθούνται εφεδρείες και κάθε απώλειά τους συμπληρώνεται στο διπλάσιο. Μα ο στρατός καλά κρατεί. Ο Ανθλγός Περσίδης κρατά ένα χαράκωμα που συγκεντρώνει τη μανία του εχθρού.
Μια ‘’γροθιά’’ των συμμοριτών σκάει στο χείλος του χαρακώματος και τραυματίζει τον Ανθλγό Περσίδη στο κεφάλι. Μα ο Περσίδης πληγωμένος χωρίς να νοιαστεί καθόλου για την πληγή του εξακολουθεί να μάχεται. Το ίδιο και ο γιατρός του Λόχου Ταγκαράκης που πληγώθηκε την ίδια στιγμή από τα ίδια θραύσματα. Και οι δυο τους μεθυσμένοι από ενθουσιασμό αδειάζουν τα οπλοπολυβόλα τους Μπρεντ απάνω στους συμμορίτες, στο άγριο αυτό λεφούσι που έχει πλησιάσει πολύ σε ένα χαράκωμα που έχει έλλειψη σε πυρομαχικά.
Στο χαράκωμα εκείνο σκοτώνονται (την 25 -12-1947) πολεμώντας οι στρατιώτες :
• Στρ (ΠΖ) Τσαρής Γεώργιος του Βασιλείου από Αμμότοπο Άρτας
• Στρ (ΠΖ) Ξυδιάς ή Μπαράκος Γεράσιμος του Κωνσταντίνου από Πάτρα
• Στρ (ΠΖ) Τρικερίδης Κ.
Πιο πέρα τραυματίζονται οι στρατιώτες:
• Παπαδημακόπουλος Θ.
• Λούτσης Ε.
• Παπαχρηστόπουλος Β.
• Δήμος Β.
• Σωτηρόπουλος Αλ.
• Αλεξόπουλος
• Ζώγος
• Νάκος Αλ.
• Βουκελάτος Δ.
Η σύμπτυξη του 2ου Λόχου του 584 Τάγματος Πεζικού
 |
| Xάρτης της μάχης Από το βιβλίο του Α. Ζαούση "Η Τραγική Αναμέτρηση" |
Οι συμμορίτες προσθέτουν τώρα στην επίθεσή τους κατά του Προφήτη Ηλία Εξοχής και ολμίσκους ατομικούς. Τα πυρομαχικά του 2ου Λόχου του 584 Τάγματος Πεζικού έχουν λιγοστέψει. Οι συμμορίτες βρίσκουν την ευκαιρία από αυτήν ακριβώς την έλλειψη και πηδούν σε ένα χαράκωμα.
Πιάνουν αιχμάλωτους πέντε στρατιώτες και τους παίρνουν μαζί τους. Οι χειροβομβίδες κοντεύουν να τελειώσουν. Ο Διοικητής του 2ου Λόχου Λοχαγός (ΠΖ) Ζώτος Θεοτόκης δεν μπορεί να κάνει διαφορετικά. Διατάσσει τον Λόχο του να συμπτυχθεί στο ύψωμα 915. Η ώρα είναι μία το μεσημέρι.
Απάνω στο ύψωμα 915 που συγκεντρώνεται η μανία των συμμοριτών τραυματίζεται ο Υποδιοικητής του 584 Τάγματος Πεζικού Ταγματάρχης (ΠΖ) Παπαγιαννόπουλος Ηλίας. Δεξιώτερα πάλι στον Άγιο Αθανάσιο πέφτει ηρωϊκότατα ο Ανθυπολοχαγός Δ. Γόντικας και πολλοί γενναίοι στρατιώτες. Σκοτώνεται ακόμα λίγο μετά τη σύμπτυξη του 2ου Λόχου του 584 Τάγματος Πεζικού ο Διμοιρίτης Ανθυπολοχαγός Γ. Καλομοίρης.
Αγώνας για να κρατηθεί το ύψωμα 915
Τώρα οι συμμορίτες αφού με ουρλιάσματα χαράς ανέβηκαν στον άδειο Προφήτη Ηλία Εξοχής δυναμώνουν την επίθεσή τους προς το ύψωμα 915. Ο Διοικητής του 584 Τάγματος Πεζικού Ανχης (ΠΖ) Παλλαντάς Γεώργιος τρέχει επάνω στο ύψωμα 915 και μαζί με τον παρατηρητή του πυροβολικού Βασίλη Δαρδελάκο από τη Μάνη επισημαίνει τις θέσεις του εχθρού και διατάσσει το πυροβολικό και τους όλμους να αρχίσουν δραστικά πυρά.
Τα κανόνια του Ταγματάρχη Πυροβολικού Γενημάρα σπέρνουν καυτό σίδερο στους συμμορίτες. Κομματιασμένοι από τις οβίδες και τους όλμους οι συμμορίτες πέφτουν νεκροί. Τα οπλοπολυβόλα των στρατιωτών μας δεν σταματούν ούτε δευτερόλεπτο. Οι κάννες καίνε, οι φαντάροι αδειάζουν τα παγούρια τους κι ας ψήνεται ο λαιμός τους για μια γουλιά νερό.
Η κατάληψη της γέφυρας Μπουραζανίου από τους συμμορίτες
Την 07:40 εκδηλώθηκε επίθεση από την Ταξιαρχία ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ κατά του 3ου Λόχου του 582 Τάγματος Πεζικού ο οποίος φρουρούσε την γέφυρα Μπουραζανίου (ενισχυόμενος και με δυνάμεις ΜΑΥ). Ύστερα από σκληρό αγώνα μέχρις εσχάτων, στις 09:15 η φρουρά υπέκυψε λόγω της αριθμητικής υπεροχής του αντίπαλου. Η κατάληψη της γέφυρας και η καταστροφή της προκάλεσε σημαντικά προβλήματα καθώς απέκοψε την Κόνιτσα από τα Ιωάννινα (ο δρόμος την εποχή εκείνη διερχόταν δια μέσου της γέφυρας Μπουραζανίου).
Οι απώλειες του Λόχου ήταν τρομακτικές:
• Νεκροί: 18 (εκ των οποίων 1 Αξκός ο Διοικητής του Λόχου)
• Αιχμάλωτοι: 23
Όσοι από τους άνδρες του Λόχου διεσώθησαν διέφυγαν προς την κατεύθυνση ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ – ΔΟΛΙΑΝΩΝ.
Υπολοχαγός (ΠΖ) Βήττος Θεόδωρος
Μεταξύ των νεκρών ήταν και ο Διοικητής του 3ου Λόχου του 582 Τάγματος Πεζικού Υπολοχαγός (ΠΖ) Βήττος Θεόδωρος. Ο Βήττος κατετάγη στο στρατό με το βαθμό του Λοχία το 1928. Συμμετείχε στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 ως Ανθυπασπιστής στο Τάγμα Δελβινακίου και στο Τάγμα Φιλιατών. Το 1943 υπηρέτησε ως Διοικητής Τάγματος στον ΕΔΕΣ, μετά τη διάλυση του οποίου (1945) υπηρέτησε ως Ανθυπολοχαγός και μετέπειτα ως Υπολοχαγός στον εθνικό στρατό.
Τα οστά του φυλάσσονται εντός μνημείου το οποίο βρίσκεται εντός του Ελληνικού Φυλακίου Μπουραζανίου. Σήμερα η γέφυρα τύπου BELLEY του Μπουραζανίου φέρει τιμητικά το όνομά του ‘’ΓΕΦΥΡΑ ΛΟΧΑΓΟΥ (ΠΖ) ΒΗΤΤΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ΄΄
Ο τραυματισμός του Διοικητή της 75ης Ταξιαρχίας
Ατάραχος ο Διοικητής της 75ης Ταξιαρχίας Σχης (ΠΖ) Δόβας Κωνσταντίνος, με απόλυτη εμπιστοσύνη στους Αξιωματικούς και στους στρατιώτες του, δίνει διαταγές στους λαχανιασμένους αγγελιαφόρους που φτάνουν από όλα τα υψώματα με αναφορές των Διοικητών. Ακούει το κακό που γίνεται στο ύψωμα 915, πηγαίνει εκεί, επιθεωρεί και στις 12:15 ξεκινά με το αυτοκίνητό του να επιστρέψει στην έδρα της 75ης Ταξιαρχίας. Περί της 12:30 το τζιπ χτυπά σε μια νάρκη, ο Διοικητής της 75ης Ταξιαρχίας τραυματίζεται βαριά, τινάζεται μαζί με τον οδηγό στρατιώτη πολλά μέτρα μακριά. Τους μεταφέρουν ματωμένους στη Κόνιτσα. Ο Διοικητής της Ταξιαρχίας είναι λιποθυμισμένος από τα τραύματα και το δυνατό τράνταγμα της εκρήξεως.
Την Διοίκηση της 75ης Ταξιαρχίας αναλαμβάνει με διαταγή της VΙΙΙ Μεραρχίας ο Διοικητής του 584 Τάγματος Πεζικού Άνχης (ΠΖ) Παλλαντάς Γεώργιος.
Από τον Προφήτη Ηλία Εξοχής στον Προφήτη Ηλία Κόνιτσας
Ο Υποδιοικητής του 582 Τάγματος Πεζικού Τχης (ΠΖ) Περίδης τρέχει και αυτός από χαράκωμα σε χαράκωμα του Προφήτη Ηλία Κόνιτσας και του Αγίου Αθανασίου παρακολουθώντας τα πάντα. Εν τω μεταξύ η μάχη στο ύψωμα 915 συνεχίζεται πάντοτε άγρια.
Καθολική συμμετοχή στη μάχη
Από την Κόνιτσα οι φαντάροι που υπηρετούσαν σε γραφεία και σε βοηθητικές υπηρεσίες, ζητούν οι ίδιοι να τρέξουν στις μονάδες τους απάνω στα υψώματα. Φεύγουν τα παιδιά αυτά και πίσω μένουν οι τελείως απαραίτητοι. Για να φτάσουν στη μάχη τρέχουν. Γίνεται αγώνας δρόμου για το ποιός θα φτάσει πρώτος στο χαράκωμα και να βοηθήσει στον αγώνα. Εκεί που φθάνουν τέτοιοι είναι οι κρότοι που δεν μπορούν να ακουστούν και οι δυνατότερες φωνές. Οι τραυματίες με ματωμένα κορμιά, όσοι μπορούν να σταθούν ακόμα όρθιοι πολεμούν ακόμα.
 |
| Κωνσταντίνος Δόβας |
Οι μαχητές της Κόνιτσας γίνονται ημίθεοι
Σκηνές μεγαλείου που δεν μπορεί να τις συλλάβει ανθρώπινο μυαλό. Οι Αξιωματικοί με πάθος πολεμούν στα πιο επικίνδυνα σημεία.
‘’ Και εμείς να σκοτωθούμε, φωνάζουν στους στρατιώτες, να ταμπουρωθείτε στα κορμιά μας και να πολεμήσετε ‘’.
Αρχίζει σε λίγο να πέφτει το σκοτάδι. Ο ουρανός φωτίζεται από τις εκρήξεις του πυροβολικού και από τις φωτοβολίδες που ρίχνονται εδώ και εκεί. Η Κόνιτσα και η ηρωική φρουρά της μπαίνουν στην πρώτη εφιαλτική νύχτα του μεγάλου αγώνα.
Η πρώτη νύχτα
Η σφοδρή επίθεση των συμμοριτών την πρώτη ημέρα εναντίον των φυλακίων της πόλεως, δεν πέτυχε τίποτε το σοβαρό. Όλη η γραμμή κρατάει γερά και τα κύματα του εχθρού τσακίζονται επάνω στη γενναία άμυνα του στρατού μας.
Έχει μόνο εγκαταλειφθεί το απομακρυσμένο ύψωμα του Προφήτη Ηλία Εξοχής, αυτό που υπεράσπιζε ένα μικρό, προωθημένο τμήμα του 584 Τάγματος Πεζικού.
Στα άλλα υψώματα στο 915, στον Προφήτη Ηλία Κόνιτσας και στον Άγιο Αθανάσιο, οι συμμορίτες δεν μπορούν να προχωρήσουν ούτε σπιθαμή. Όλη η κύρια γραμμή άμυνας κρατεί ασάλευτη, χωρίς ρωγμή.
Παρ' όλα αυτά νύχτα της πρώτης ημέρας της επιθέσεως εναντίον της Κόνιτσας ήταν νύχτα εφιαλτική. Οι σάλπιγγες των συμμοριτών δεν σταματάνε καθόλου. Ούτε τα χωνιά τους που απειλούσαν με άγρια σφαγή τους στρατιώτες. Αλλά δεν σταμάτησαν επίσης ούτε τα ουρλιάσματα αυτών που πέφτανε λαβωμένοι από τα εύστοχα πυρά του στρατού μας.
Οι κάτοικοι πάλι πέρασαν τη νύχτα τους άγρυπνοι, τα μικρά παιδιά κλαίγανε τρομαγμένα σε κάθε έκρηξη οβίδας του εχθρικού πυροβολικού, που έσκαζε με φοβερό κρότο επάνω στα σπίτια.
Στις γραμμές των συμμοριτών φτάνουν καινούριες ενισχύσεις. Περισσότεροι από δύο χιλιάδες ''δημοκράτες'' με τους καπεταναίους Σοφιανό, Ορέστη, Κόλια, Λάμπη και Ερμή πολεμούν, ενώ καινούριες ενισχύσεις, ξεκούραστα σλαυομακεδονικά τμήματα του Γράμμου, ετοιμάζονται να βοηθήσουν κι αυτά στη μάχη.
Μα το Πυροβολικό και η Αεροπορία από την προηγούμενη μέρα, τους έχει κάνει σοβαρές ζημιές. Έτσι αυτή την άγρια νύχτα καθώς απάνω στον Προφήτη Ηλία, τον Άγιο Αθανάσιο και το 915 έσκαζαν η μία μετά την άλλη οι φωτοβολίδες, διέκριναν οι στρατιώτες μας αμέτρητα κορμιά συμμοριτών που σκέπαζαν το πεδίο της μάχης.
Οι τραυματισμένοι βογγούσαν, σήκωναν τα χέρια τους ψηλά στον ουρανό κλαίγανε, κι άλλοι πάλι καταριώντουσαν τους καπεταναίους που τους πήραν στο λαιμό τους. Οι σύντροφοί τους, για να μην υπάρχει στη νεκρή ζώνη αυτό το τείχος των νεκρών που η θέα του τους έκοβε τα πόδια, προσπαθούσαν με άλματα να τους τραβήξουν προς τα πίσω.
Μα το Πυροβολικό μας και τα πυρά του Πεζικού σκότωναν κι άλλους, έτσι που το τοπίο γέμισε από πτώματα. Αυτή η νύχτα έκρινε τη τύχη της Κόνιτσας. Φάνηκε καθαρά πως ο στρατός δεν θα επέτρεπε με οποιαδήποτε θυσία να περάσουν οι συμμορίτες.
Η δεύτερη μέρα, η 26η Δεκεμβρίου, δεν αλλάζει καθόλου την κατάσταση. Οι συμμορίτες επιτίθενται με την ίδια λύσσα χωρίς αποτέλεσμα.
Εν τω μεταξύ η Στρατιά δίνει διαταγή (από τις 25 Δεκεμβρίου, ώρα 10π.μ.) στον Διοικητή του Β΄ Σώματος να πάη στα Γιάννενα και στον Μέραρχο Αντωνόπουλο να προωθήση το Στρατηγείο του όσο μπορεί πλησιέστερα στην Κόνιτσα. Στα Γιάννενα μένει μόνος ο Επιτελάρχης Λασπιάς. Δεν βγαίνει καθόλου από το γραφείο του. Σκυμμένος στους χάρτες, δεν κλείνει μάτι, ούτε τη νύχτα.
Οι συμμορίτες για να απομονώσουν την Κόνιτσα μετά την κατάληψη του Μπουραζανίου, πιάνουν τη Βίγλα, τη Γραμπάλα, κατεβαίνουν μέχρι το Καλπάκι, κι άλλοι ακόμα χαμηλότερα, κοντά στο μοναστήρι της Βελλάς. Δεν είχανε καμμιά αμφιβολία ότι θα παίρνανε την Κόνιτσα.
Ο Γράμμος και πιο κάτω ο Σμόλικας και η Γκαμήλα ήταν με τα χιόνια τους και τις απότομες χαράδρες, τείχος απροσπέλαστο στο στρατό από την πλευρά εκείνη. Προς βορρά και δυτικώς της Κόνιτσας υπάρχουν τα σύνορα που τους παρέχουν την ευχέρεια να μετακινούν τμήματα μέσα από την Αλβανία, όπου ήθελαν. Προς νότο, όπως είπαμε και πιο πάνω πιάσανε τη γέφυρα Μπουραζανίου, τη Βίγλα, τη Γκραμπάλα και η Κόνιτσα βρέθηκε κυκλωμένη.
Μα στην Κόνιτσα, από το περασμένο Αύγουστο είχανε γίνει γύρω-γύρω χαρακώματα, είχανε φτιάσει ναρκοπέδια κι ακόμα Σταθμούς Διοικήσεως ωχυρωμένους, για περίπτωση εισβολής και επιθέσεως εναντίον της. Στην πόλη δεν μπορούσαν να υπάρχουν περισσότερες δυνάμεις. Όπως είναι γνωστό με τον συμμοριακό αυτό πόλεμο, ολόκληρη η Ελλάς είχε γίνει μέτωπο και παντού υπήρχε περίπτωση να συμβεί το κακό. Ένα Τάγμα Πεζικού (το 583 Τάγμα Πεζικού) χρειάσθηκε να σπεύσει στην Θεσπρωτία.
 |
| Η γέφυρα Μπουραζάνη |
Οι στρατιωτικές δυνάμεις και οι εφεδρείες έχουν μοιραστεί κανονικώτατα
και στην περίπτωση της Κόνιτσας οι αναγκαίες δυνάμεις κινηθήκανε με
ακρίβεια μαθηματική.
Στο Καλπάκι που αποτελούσε την πρώτη γραμμή του πυρός από την πρώτη μέρα της επιθέσεως κατά της Κόνιτσας έφτασε πρώτα το 581 Τάγμα Πεζικού του Τζουβάρα και το ανεξάρτητο Τάγμα Χωροφυλακής του βουλευτού Ιωάννου. Το 581 που έλαβε μέρος στη μάχη του Μετσόβου, περπάτησε συνεχώς 20 ώρες για να φτάσει όσο μπορούσε γρηγορώτερα στη μάχη.
Ο Ιωάννου πάλι, βαρεία άρρωστος, έφτασε κι αυτός με τους άνδρες του στο Καλπάκι και μπήκε αμέσως στη μάχη.
Οι συμμορίτες υποχώρησαν προς τα Άνω Ραβένια, αλλά συμμορίες του Υψηλάντη που βρισκόντουσαν στην περιοχή του Δελβινακίου, προχωρούν προς το Κεράσοβο, επιχειρούν να περάσουν τη γέφυρα των Αγιών και να πλευροκοπήσουν τις Εθνικές Δυνάμεις που είχαν απλώσει βορειανατολικώς του Καλπακίου.
Τμήμα του Τάγματος Χωροφυλακής ματαίωσε την προσπάθειά τους. Εν τω μεταξύ ο γενναίος Τζουβάρας το έχει ματώσει για καλά, κάτω από τα Ραβένια. Οι Διοικητές Λόχων του Τάγματος, Λοχαγοί Καβεβάρος, Ρομποτής, Μανιάκης και ο Υπολοχαγός Κομπλιάς, με την υπέροχη μαχητικότητα των στρατιωτών τους, ανατρέπουν την αντίσταση των συμμοριτών και πλησιάζουν στο χωριό Μαυροβούνι. Οι απώλειες του Τάγματος είναι μεγάλες. Και σε τραυματίες αλλά και σε νεκρούς.
Εν τω μεταξύ στα Γιάννενα φτάνει και ο υπέροχος Κιτριλάκης με δικά του τμήματα, που τα ρίχνει στον αγώνα.
Στην Κόνιτσα η κατάσταση στις 26 και 27 του μήνα μένει η ίδια. Οι συμμορίτες επιτίθενται σε όλα προς το βορρά και ανατολικώς της πόλεως υψώματα με λύσσα, αλλά δεν μπαίνουν στην πόλη. Στις 26 κάνουν μία μικρή κρούση στα φυλακία νοτιώς της πόλεως από το πεδινό διάδρομο, όπου υπήρχαν τμήματα του 582 Τάγματος Πεζικού και λίγοι ΜΑΥ κοντά στην γέφυρα του Αώου.
Κανένα αποτέλεσμα. Το πυροβολικό όμως των συμμοριτών αυξάνει τις βολές του εναντίον της πόλεως. Ο τραυματισμένος Γενημάρας εξακολουθεί να διευθύνει τα κανόνια της πόλεως και να ρίχνει όπου υπήρχαν οι σοβαρώτερες συγκεντρώσεις συμμοριτών και τα περισσότερα πυρά τους.
Η Αεροπορία κάνει κι αυτή θαύματα. Στα Γιάννενα από την πρώτη κι όλας μέρα της επιθέσεως έφτασε ο Αρχηγός των Αεροπορικών Δυνάμεων της Στρατιάς Κελαϊδής και οι πιλότοι της Βάσεως Ιωαννίνων που εν τω μεταξύ έχει ενισχυθεί με αρκετά Σπιτφάϊρς, κάνουν τέσσερις και πέντε εξπρμήσεις ημερησίως. Άθλος.
Μα η μικρή κρούση που έγινε από τους συμμορίτες στα φυλάκια της νοτίου Κόνιτσας στις 26 του μηνός, ανησύχησε τον Παλλαντά.
Ο Παλλαντάς πήρε μία τολμηρή απόφαση που έσωσε την Κόνιτσα.
Οι συμμορίτες εισδύουν στην νότια Κόνιτσα.
'Ολη την ημέρα των Χριστουγέννων και την επόμενη, οι συμμορίτες παρά τις συχνές και λυσσαλέες τους επιθέσεις, σπάζουν τα μούτρα τους στον Προφήρη Ηλία, στον Άγιο Αθανάσιο και το ύψωμα 915. Μεταχειρίζονται χωρίς καμμία φειδώ τα πυρομαχικά τους και τους κουρασμένους συμμορίτες, αντικαθιστούν αμέσως νέα τμήματα περισσότερο ορμητικά από τα πρώτα.
Στα σπίτια της Κόνιτσας μεταφέρουν διαρκώς τραυματίες από την πρώτη γραμμή. Οι αεροπόροι παρά την κακοκαιρία, μόλις βρουν μια οποιαδήποτε ευκαιρία πολυβολούν τον εχθρό ή χτυπούν με ρουκέτες ορισμένα σημεία της περιοχής Νικάνωρος, εκεί δηλαδή που υπάρχει πυροβολαρχία των συμμοριτών.
Αεροπλάνα Ντακότα κατεβαίνουν σε χαμηλό ύψος και ρίχνουν με τα αλεξίπτωτα πυρομαχικά. Πολλά από αυτά προς την ανατολική κυρίως πλευρά της πόλεως πέφτουν κοντά στις γραμμές των συμμοριτών, και γίνονται αφορμή μικροσυγκρούσεων, σώμα προς σώμα καμμία φορά.
Ο Παλλαντάς λοιπόν από τις 26 υποψιάστηκε κάτι που στο άμεσο μέλλον θα αποδεικνυόταν αληθινό. Φοβήθηκε μήπως οι συμμορίτες απογοητευμένοι από τις αποτυχίες τους στα υψώματα χτυπήσουν την Κόνιτσα από τον πεδινό διάδρομο.
Διατάζει το 2ο και 3ο Λόχο του 584 Τάγματος Πεζικού (Διοικηταί Λοχαγός Ζώτος και Υπολοχαγός Τσίγκας) να φύγουν από το ύψωμα 915 και να κατέβουν στην Κόνιτσα, ώστε να ενισχυθούν τα τμήματα του 582 Τάγματος Πεζικού που είχαν μικροφυλάκια στη νοτιοανατολική και τη νοτιοδυτική πλευρά της Κόνιτσας.
Με την ενέργειά του αυτή έσωσε την Κόνιτσα. Στις εφτά το βράδυ της 27ης οι συμμορίτες κάνουν επίθεση από το πεδινό διάδρομο. Ή μάλλον με χίλιες προφυλάξεις καταφέρνουν να χωθούν στα σπίτια χωρίς σχεδόν να τους αντιληφθεί κανένας. Θα προχωρήσανε κατ΄αυτόν τον τρόπο περισσότερο από 250 μέτρα κατ' ευθείαν στην κάτω Κόνιτσα. Μόλις μπαίνανε στα σπίτια ακινητούσαν της οικογένειες με το πιστόλι στα χέρια και έπιαναν τα παράθυρα και τις πόρτες για κάθε ενδεχόμενο.
Άλλοι τρυπώσανε στους κήπους και κούρνιασαν κάτω από τα δέντρα ακίνητοι. Η βραδυά ήταν μάλλον σκοτεινή, γιατί τον ουρανό άρχιζαν να σκεπάζουν μαύρα σύννεφα.
Οι δύο Λόχοι του 584, μπροστά ο 2ος του Ζώτου, πιο πίσω ο 3ος του Τσίγκα προχωρούσαν τις ώρες εκείνες να εγκαταστήσουν φυλάκια χαμηλά κοντά στο ποτάμι.
Σε μια στιγμή που ο Λοχαγός Ζώτος με τον οπλοπολυβολητή του Κοντονάση είχανε πάρει τον κατήφορο ανύποπτοι, από πέντε μέτρα μπροστά του ακούστηκε μία άγρια φωνή:
- Άλτ, μπουραντάδες.
Στο Καλπάκι που αποτελούσε την πρώτη γραμμή του πυρός από την πρώτη μέρα της επιθέσεως κατά της Κόνιτσας έφτασε πρώτα το 581 Τάγμα Πεζικού του Τζουβάρα και το ανεξάρτητο Τάγμα Χωροφυλακής του βουλευτού Ιωάννου. Το 581 που έλαβε μέρος στη μάχη του Μετσόβου, περπάτησε συνεχώς 20 ώρες για να φτάσει όσο μπορούσε γρηγορώτερα στη μάχη.
Ο Ιωάννου πάλι, βαρεία άρρωστος, έφτασε κι αυτός με τους άνδρες του στο Καλπάκι και μπήκε αμέσως στη μάχη.
Οι συμμορίτες υποχώρησαν προς τα Άνω Ραβένια, αλλά συμμορίες του Υψηλάντη που βρισκόντουσαν στην περιοχή του Δελβινακίου, προχωρούν προς το Κεράσοβο, επιχειρούν να περάσουν τη γέφυρα των Αγιών και να πλευροκοπήσουν τις Εθνικές Δυνάμεις που είχαν απλώσει βορειανατολικώς του Καλπακίου.
Τμήμα του Τάγματος Χωροφυλακής ματαίωσε την προσπάθειά τους. Εν τω μεταξύ ο γενναίος Τζουβάρας το έχει ματώσει για καλά, κάτω από τα Ραβένια. Οι Διοικητές Λόχων του Τάγματος, Λοχαγοί Καβεβάρος, Ρομποτής, Μανιάκης και ο Υπολοχαγός Κομπλιάς, με την υπέροχη μαχητικότητα των στρατιωτών τους, ανατρέπουν την αντίσταση των συμμοριτών και πλησιάζουν στο χωριό Μαυροβούνι. Οι απώλειες του Τάγματος είναι μεγάλες. Και σε τραυματίες αλλά και σε νεκρούς.
Εν τω μεταξύ στα Γιάννενα φτάνει και ο υπέροχος Κιτριλάκης με δικά του τμήματα, που τα ρίχνει στον αγώνα.
Στην Κόνιτσα η κατάσταση στις 26 και 27 του μήνα μένει η ίδια. Οι συμμορίτες επιτίθενται σε όλα προς το βορρά και ανατολικώς της πόλεως υψώματα με λύσσα, αλλά δεν μπαίνουν στην πόλη. Στις 26 κάνουν μία μικρή κρούση στα φυλακία νοτιώς της πόλεως από το πεδινό διάδρομο, όπου υπήρχαν τμήματα του 582 Τάγματος Πεζικού και λίγοι ΜΑΥ κοντά στην γέφυρα του Αώου.
Κανένα αποτέλεσμα. Το πυροβολικό όμως των συμμοριτών αυξάνει τις βολές του εναντίον της πόλεως. Ο τραυματισμένος Γενημάρας εξακολουθεί να διευθύνει τα κανόνια της πόλεως και να ρίχνει όπου υπήρχαν οι σοβαρώτερες συγκεντρώσεις συμμοριτών και τα περισσότερα πυρά τους.
Η Αεροπορία κάνει κι αυτή θαύματα. Στα Γιάννενα από την πρώτη κι όλας μέρα της επιθέσεως έφτασε ο Αρχηγός των Αεροπορικών Δυνάμεων της Στρατιάς Κελαϊδής και οι πιλότοι της Βάσεως Ιωαννίνων που εν τω μεταξύ έχει ενισχυθεί με αρκετά Σπιτφάϊρς, κάνουν τέσσερις και πέντε εξπρμήσεις ημερησίως. Άθλος.
Μα η μικρή κρούση που έγινε από τους συμμορίτες στα φυλάκια της νοτίου Κόνιτσας στις 26 του μηνός, ανησύχησε τον Παλλαντά.
Ο Παλλαντάς πήρε μία τολμηρή απόφαση που έσωσε την Κόνιτσα.
Οι συμμορίτες εισδύουν στην νότια Κόνιτσα.
'Ολη την ημέρα των Χριστουγέννων και την επόμενη, οι συμμορίτες παρά τις συχνές και λυσσαλέες τους επιθέσεις, σπάζουν τα μούτρα τους στον Προφήρη Ηλία, στον Άγιο Αθανάσιο και το ύψωμα 915. Μεταχειρίζονται χωρίς καμμία φειδώ τα πυρομαχικά τους και τους κουρασμένους συμμορίτες, αντικαθιστούν αμέσως νέα τμήματα περισσότερο ορμητικά από τα πρώτα.
Στα σπίτια της Κόνιτσας μεταφέρουν διαρκώς τραυματίες από την πρώτη γραμμή. Οι αεροπόροι παρά την κακοκαιρία, μόλις βρουν μια οποιαδήποτε ευκαιρία πολυβολούν τον εχθρό ή χτυπούν με ρουκέτες ορισμένα σημεία της περιοχής Νικάνωρος, εκεί δηλαδή που υπάρχει πυροβολαρχία των συμμοριτών.
Αεροπλάνα Ντακότα κατεβαίνουν σε χαμηλό ύψος και ρίχνουν με τα αλεξίπτωτα πυρομαχικά. Πολλά από αυτά προς την ανατολική κυρίως πλευρά της πόλεως πέφτουν κοντά στις γραμμές των συμμοριτών, και γίνονται αφορμή μικροσυγκρούσεων, σώμα προς σώμα καμμία φορά.
Ο Παλλαντάς λοιπόν από τις 26 υποψιάστηκε κάτι που στο άμεσο μέλλον θα αποδεικνυόταν αληθινό. Φοβήθηκε μήπως οι συμμορίτες απογοητευμένοι από τις αποτυχίες τους στα υψώματα χτυπήσουν την Κόνιτσα από τον πεδινό διάδρομο.
Διατάζει το 2ο και 3ο Λόχο του 584 Τάγματος Πεζικού (Διοικηταί Λοχαγός Ζώτος και Υπολοχαγός Τσίγκας) να φύγουν από το ύψωμα 915 και να κατέβουν στην Κόνιτσα, ώστε να ενισχυθούν τα τμήματα του 582 Τάγματος Πεζικού που είχαν μικροφυλάκια στη νοτιοανατολική και τη νοτιοδυτική πλευρά της Κόνιτσας.
Με την ενέργειά του αυτή έσωσε την Κόνιτσα. Στις εφτά το βράδυ της 27ης οι συμμορίτες κάνουν επίθεση από το πεδινό διάδρομο. Ή μάλλον με χίλιες προφυλάξεις καταφέρνουν να χωθούν στα σπίτια χωρίς σχεδόν να τους αντιληφθεί κανένας. Θα προχωρήσανε κατ΄αυτόν τον τρόπο περισσότερο από 250 μέτρα κατ' ευθείαν στην κάτω Κόνιτσα. Μόλις μπαίνανε στα σπίτια ακινητούσαν της οικογένειες με το πιστόλι στα χέρια και έπιαναν τα παράθυρα και τις πόρτες για κάθε ενδεχόμενο.
Άλλοι τρυπώσανε στους κήπους και κούρνιασαν κάτω από τα δέντρα ακίνητοι. Η βραδυά ήταν μάλλον σκοτεινή, γιατί τον ουρανό άρχιζαν να σκεπάζουν μαύρα σύννεφα.
Οι δύο Λόχοι του 584, μπροστά ο 2ος του Ζώτου, πιο πίσω ο 3ος του Τσίγκα προχωρούσαν τις ώρες εκείνες να εγκαταστήσουν φυλάκια χαμηλά κοντά στο ποτάμι.
Σε μια στιγμή που ο Λοχαγός Ζώτος με τον οπλοπολυβολητή του Κοντονάση είχανε πάρει τον κατήφορο ανύποπτοι, από πέντε μέτρα μπροστά του ακούστηκε μία άγρια φωνή:
- Άλτ, μπουραντάδες.
Ο Λοχαγός που κρατούσε αυτόματο και είχε περαμένο το χέρι του στην
σκανδάλη για απάντηση έστειλε στη σκοτεινή γωνιά του δρόμου που
ακούστηκε η φωνή μία ριπή. Ο συμμορίτης έπεσε νεκρός. Μα την ίδια στιγμή
το κακό φούντωνε πέρα για πέρα.
Από κάθε παράθυρο και πόρτα που είχαν πιάσει οι συμμορίτες αρχίζει το ντουφεκίδι. Οι δύο Λόχοι απλώνουν και πιάνουν θέση. Ο λόχος του Τσίγκα αντιμετωπίζει σκληρή αντίσταση, μα ο Διμοιρίτης του Ανθυπολοχαγός Π. Κύρκος καταφέρνει από ένα στενό καλντερίμι να πλευροκοπήσει μια μεγάλη ομάδα συμμοριτών και να τους ρίξει στα επόμενα σπίτια.
Εκεί ριζώνουν για καλά και παρά τα πυρά του στρατού δεν εννοούν να υποχωρήσουν. Εκμεταλλεύνται το γεγονός ότι ο στρατός δεν θα χτυπήσει τα σπίτια γιατί υπάρχει φόβος να σκοτωθούν πολλόι από τον άμαχο πληθυσμό.
Μα δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά. Οι συμμορίτες μάλιστα αφού είδαν πως οι στρατιώτες μεταχειρίζονται μόνο οπλοπολυβόλα και ατομικά όπλα, βάζουν μπροστά τα Πίατ (Αντιαρματικά όπλα) για να τους αναγκάσουν να υποχωρήσουν βορειότερα.
Αλλά αυτό φυσικά σήμαινε κατάληψη της πόλεως. Βάζει αναγκαστικά μπρος τα Πίατ και ο στρατός.
Η νύχτα αυτή είναι η πιο τρομερή νύχτα που γνώρισε η Κόνιτσα . Τα γυναικόπαιδα σκούζουν από το φόβο και οι συμμορίτες με τα χωνιά απειλούν γενική σφαγή των στρατιωτών αν τους αιχμαλωτίσουν.
Τα καλντερίμια γεμίζουν νεκρούς που βογγούν απελπισμένα. Κοντεύη να ξημερώση. Οι συμμορίτες δεν μπορούν να σταθούν περισσότερο. Σέρνοντας από τα πόδια σκοτωμένους και τραυματίες αρχίζουν να υποχωρούν.
Παρ' όλα αυτά μέσα στα μισογκρεμισμένα σπίτια, στους δρόμους, στους κήπους αφήνουν 38 νεκρούς μεταξύ των οποίων και δύο γυναίκες. Σε πολλόυς από τους νεκρούς βγάζουν οι ίδιοι τα ρούχα και τους αφήνουν στις λάσπες θεόγυμνους.
Τη νύχτα αυτή ελεύθεροι σκοπευτές που είχαν τρυπώσει στα πιο απίθανα σημεία σκότωσαν και τον έφεδρο Υπολοχαγό και ταμία του 584 Τάγματος Πεζικού Παράσχο Πετσάκο.
Μα η πανωλεθρία των συμμοριτών ήταν άνευ προηγουμένου. Εκτός από τους νεκρούς που αφήσανε στην Κόνιτσα, βρέθηκαν αργότερα και άλλοι στον πεδινό διάδρομο, άλλοι μέσα σε έναν μύλο και βήματα προς το ποτάμι που σήμαινε πως πολλούς τους ρίξανε στα ορμητικά νερά του Αώου.
Ο στρατός μας είχε και αυτή τη φορά νικήσει. Οι Κονιτσιώτες αγκάλιαζαν και φιλούσαν τον στρατό που έσωσε και πάλι την πόλη.
Η Κόνιτσα βλέπει στρατό στη Βίγλα.
Η νίλα που έπαθαν οι συμμορίτες στην κάτω Κόνιτσα τη νύχτα της 27ης Δεκεμβρίου 1947, ήταν κάτι που σακάτεψε ανεπανόρθωτα το ηθικό τους.
Αφού είδαν πως στα βορείως της πόλης υψώματα δεν κατάφερναν τίποτα σοβαρό ρίχτηκαν από τον πεδινό διάδρομο. Στην επιχείρηση αυτή βάσιζαν πολλές ελπίδες επιτυχίας γιατί πίστευαν (και πολύ σωστά) πως οι δυνάμεις του στρατού δεν ήταν εκεί τόσες, όσες στον Προφήτη Ηλία (υψωμα 995) και τον Άγιο Αθανάσιο.
Η αφθονία των Πίατ που χρησιμοποιούσαν δείχνει πως ήταν αποφασισμένοι για κάθε τι και με κάθε θυσία. Μα η αποτυχία και αυτής της επιχείρησης τους σακάτεψε, όπως είπαμε το ηθικό τους ανεπανόρθωτα.
Σε όλα τα χωριά του Γράμμου από την ημέρα των Χριστουγέννων άρχισε μεγάλο πανηγύρι. Σε κανέναν από τους ''μεγάλους'' του λεγόμενου ''Δημοκρατικού Στρατού'' δεν υπήρχε φαίνεται αμφιβολία πως η Κόνιτσα θα έπεφτε.
Όταν λοιπόν άρχισε η μάχη όλα τα χωριά βρεθήκανε στο πόδι. Από παντού περνούσανε φάλαγγες μεταγωγικών φορτωμένες με πυρομαχικά και οι κάτοικοι υποχρεώθησαν να εκδηλώνουν διαρκή ενθουσιασμό. Χόρευαν και τραγουδούσαν και άλλοι πάλι σήμαιναν τις καμπάνες των εκκλησιών χαρμόσυνα.
Τα νέα της πρώτης ημέρας φτάσανε στα συμμοριοκρατούμενα χωριά αισιόδοξα και υπερβολικά εξωγκωμένα. Υπονοώντας προφανώς την κατάληψη του Προφήτη Ηλία Εξοχής, από όπου απεσύρθησαν τα προκεχωρημένα μας τμήματα για να ενισχυθεί περισσότερο το ύψωμα 915, διέδωσαν, πως ούτε λίγο ούτε πολύ, τα κύρια σημεία αντιστάσεως των μπουραντάδων σπάσανε και πως λίγες ώρες τους χώριζαν από την είσοδό τους στη πόλη. Οι καμπάνες πήγαιναν να σπάσουν και ο κόσμος βράχνιασε από τα λαοκρατικά τραγούδια.
Αυτά συνεχίσθηκαν επάνω στο Γράμμο ως τις 28 του μηνός. Τότε ο αμανές άλλαξε. Τα μουλάρια που είχαν περάσει για την Κόνιτσα φορτωμένα πυρομαχικά, γύριζαν φορτωμένα τραυματίες.
Παρά την τροκρατία άρχισε δειλά-δειλά να κυκλοφορεί η φήμη της αποτυχίας και αναγκαστικά πλέον οι ''υπεύθυνοι'' με διαταγή των ανωτέρων, προσπαθούσαν να χαρακτηρίσουν τις μάχες του ''Δημοκρατικού Στρατού'', όχι προσπάθεια κατάληψης της Κόνιτσας, αλλά επιχειρήσεις κρούσεως. Απλής κρούσεως για να σφυγμομετρήσουν τις δυνάμεις της φρουράς.
Από κάθε παράθυρο και πόρτα που είχαν πιάσει οι συμμορίτες αρχίζει το ντουφεκίδι. Οι δύο Λόχοι απλώνουν και πιάνουν θέση. Ο λόχος του Τσίγκα αντιμετωπίζει σκληρή αντίσταση, μα ο Διμοιρίτης του Ανθυπολοχαγός Π. Κύρκος καταφέρνει από ένα στενό καλντερίμι να πλευροκοπήσει μια μεγάλη ομάδα συμμοριτών και να τους ρίξει στα επόμενα σπίτια.
Εκεί ριζώνουν για καλά και παρά τα πυρά του στρατού δεν εννοούν να υποχωρήσουν. Εκμεταλλεύνται το γεγονός ότι ο στρατός δεν θα χτυπήσει τα σπίτια γιατί υπάρχει φόβος να σκοτωθούν πολλόι από τον άμαχο πληθυσμό.
Μα δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά. Οι συμμορίτες μάλιστα αφού είδαν πως οι στρατιώτες μεταχειρίζονται μόνο οπλοπολυβόλα και ατομικά όπλα, βάζουν μπροστά τα Πίατ (Αντιαρματικά όπλα) για να τους αναγκάσουν να υποχωρήσουν βορειότερα.
Αλλά αυτό φυσικά σήμαινε κατάληψη της πόλεως. Βάζει αναγκαστικά μπρος τα Πίατ και ο στρατός.
Η νύχτα αυτή είναι η πιο τρομερή νύχτα που γνώρισε η Κόνιτσα . Τα γυναικόπαιδα σκούζουν από το φόβο και οι συμμορίτες με τα χωνιά απειλούν γενική σφαγή των στρατιωτών αν τους αιχμαλωτίσουν.
Τα καλντερίμια γεμίζουν νεκρούς που βογγούν απελπισμένα. Κοντεύη να ξημερώση. Οι συμμορίτες δεν μπορούν να σταθούν περισσότερο. Σέρνοντας από τα πόδια σκοτωμένους και τραυματίες αρχίζουν να υποχωρούν.
Παρ' όλα αυτά μέσα στα μισογκρεμισμένα σπίτια, στους δρόμους, στους κήπους αφήνουν 38 νεκρούς μεταξύ των οποίων και δύο γυναίκες. Σε πολλόυς από τους νεκρούς βγάζουν οι ίδιοι τα ρούχα και τους αφήνουν στις λάσπες θεόγυμνους.
Τη νύχτα αυτή ελεύθεροι σκοπευτές που είχαν τρυπώσει στα πιο απίθανα σημεία σκότωσαν και τον έφεδρο Υπολοχαγό και ταμία του 584 Τάγματος Πεζικού Παράσχο Πετσάκο.
Μα η πανωλεθρία των συμμοριτών ήταν άνευ προηγουμένου. Εκτός από τους νεκρούς που αφήσανε στην Κόνιτσα, βρέθηκαν αργότερα και άλλοι στον πεδινό διάδρομο, άλλοι μέσα σε έναν μύλο και βήματα προς το ποτάμι που σήμαινε πως πολλούς τους ρίξανε στα ορμητικά νερά του Αώου.
Ο στρατός μας είχε και αυτή τη φορά νικήσει. Οι Κονιτσιώτες αγκάλιαζαν και φιλούσαν τον στρατό που έσωσε και πάλι την πόλη.
Η Κόνιτσα βλέπει στρατό στη Βίγλα.
Η νίλα που έπαθαν οι συμμορίτες στην κάτω Κόνιτσα τη νύχτα της 27ης Δεκεμβρίου 1947, ήταν κάτι που σακάτεψε ανεπανόρθωτα το ηθικό τους.
Αφού είδαν πως στα βορείως της πόλης υψώματα δεν κατάφερναν τίποτα σοβαρό ρίχτηκαν από τον πεδινό διάδρομο. Στην επιχείρηση αυτή βάσιζαν πολλές ελπίδες επιτυχίας γιατί πίστευαν (και πολύ σωστά) πως οι δυνάμεις του στρατού δεν ήταν εκεί τόσες, όσες στον Προφήτη Ηλία (υψωμα 995) και τον Άγιο Αθανάσιο.
Η αφθονία των Πίατ που χρησιμοποιούσαν δείχνει πως ήταν αποφασισμένοι για κάθε τι και με κάθε θυσία. Μα η αποτυχία και αυτής της επιχείρησης τους σακάτεψε, όπως είπαμε το ηθικό τους ανεπανόρθωτα.
Σε όλα τα χωριά του Γράμμου από την ημέρα των Χριστουγέννων άρχισε μεγάλο πανηγύρι. Σε κανέναν από τους ''μεγάλους'' του λεγόμενου ''Δημοκρατικού Στρατού'' δεν υπήρχε φαίνεται αμφιβολία πως η Κόνιτσα θα έπεφτε.
Όταν λοιπόν άρχισε η μάχη όλα τα χωριά βρεθήκανε στο πόδι. Από παντού περνούσανε φάλαγγες μεταγωγικών φορτωμένες με πυρομαχικά και οι κάτοικοι υποχρεώθησαν να εκδηλώνουν διαρκή ενθουσιασμό. Χόρευαν και τραγουδούσαν και άλλοι πάλι σήμαιναν τις καμπάνες των εκκλησιών χαρμόσυνα.
Τα νέα της πρώτης ημέρας φτάσανε στα συμμοριοκρατούμενα χωριά αισιόδοξα και υπερβολικά εξωγκωμένα. Υπονοώντας προφανώς την κατάληψη του Προφήτη Ηλία Εξοχής, από όπου απεσύρθησαν τα προκεχωρημένα μας τμήματα για να ενισχυθεί περισσότερο το ύψωμα 915, διέδωσαν, πως ούτε λίγο ούτε πολύ, τα κύρια σημεία αντιστάσεως των μπουραντάδων σπάσανε και πως λίγες ώρες τους χώριζαν από την είσοδό τους στη πόλη. Οι καμπάνες πήγαιναν να σπάσουν και ο κόσμος βράχνιασε από τα λαοκρατικά τραγούδια.
Αυτά συνεχίσθηκαν επάνω στο Γράμμο ως τις 28 του μηνός. Τότε ο αμανές άλλαξε. Τα μουλάρια που είχαν περάσει για την Κόνιτσα φορτωμένα πυρομαχικά, γύριζαν φορτωμένα τραυματίες.
Παρά την τροκρατία άρχισε δειλά-δειλά να κυκλοφορεί η φήμη της αποτυχίας και αναγκαστικά πλέον οι ''υπεύθυνοι'' με διαταγή των ανωτέρων, προσπαθούσαν να χαρακτηρίσουν τις μάχες του ''Δημοκρατικού Στρατού'', όχι προσπάθεια κατάληψης της Κόνιτσας, αλλά επιχειρήσεις κρούσεως. Απλής κρούσεως για να σφυγμομετρήσουν τις δυνάμεις της φρουράς.
Οι ίδιοι για να δικαιολογήσουν την ενδόμυχη απορία των χωρικών, για το
πως μπορεί να σταθεί κυβέρνηση χωρίς μια κάποια έδρα, χαρακτήριζαν το
κατασκεύασμά τους ως ''Πολεμική Προσωρινή Κυβέρνηση'', που ήταν το ίδιο
(έτσι έλεγαν) σαν και αυτή του Ντε Γκωλ στο εξωτερικό μετά την κατάληψη
της Γαλλίας από τους Γερμανούς.
Μετά λοιπόν την αποτυχία της καταλήψεως της Κόνιτσας από τον πεδινό διάδρομο, τα τμήματα που την είχαν κυκλώσει μούδιασαν. Από τότε μπορούμε να πούμε, πως οι κρούσεις τους δεν είχαν άλλο σκοπό από του να δώσουν καιρό στα τμήματά τους (που βρισκόντουσαν βορείως του Καλπακίου) να υποχωρήσουν στα ορμητήριά τους.
Τέσσερις Ταξιαρχίες {τρείς της VIII Μεραρχίας και η 41η (Μανιδάκης) της ΙΧ του Κιτριλάκη, μία Μοίρα ΛΟΚ (Ζαχαράκης) και η Σχολή Εφέδρων Κέρκυρας (Ανδρεάδης)} ανοίγουν το δρόμο προς το Μπουραζάνη.
Πολλοί φαντάστηκαν, ακούωντας τις σκληρές μάχες στην περιοχή εκείνη, πως είχαν συγκεντρωθεί πολλές στρατιωτικές δυνάμεις για να βοηθήσουν την VIII Μεραρχία. Δεν παρεσύρθησαν οι αρμόδιοι σε σπασμωδικές ενέργειες. Οι μόνες ενισχύσεις από άλλη περιφέρεια ήταν η Σχολή Κέρκυρας, η 41η Ταξιαρχία με το Πυροβολικό της και μία Μοίρα ΛΟΚ. Επίσης από την πρώτη ημέρα η αεροπορία που μεταφέρθηκε στα Γιάννενα. Η Σχολή Κέρκυρας παρά τον ακράτητο ενθουσιασμό των μαθητών δεν χρησιμοποιήθηκε ευρέως. Όλες οι άλλες δυνάμεις με αποφασιστικές σύντονες, αλλά υπολογισμένες ενέργειες, από ύψωμα σε ύψωμα, ανέτρεπαν τον εχθρό προς Μπουραζάνη και τη κοιλάδα του Βοϊδομάτη και του Αώου.
Οι δυνάμεις των συμμοριτών στον τομέα βορείως του Καλπακίου ήταν αρκετά μεγάλες, γιατί και η αντίστασή τους ήταν σοβαρή και οι φάλαγγες των μεταγωγικών των συμμοριτών μεγάλες, όπως διηγούνται οι χωρικοί. Η Κόνιτσα στις 28 και 29 Δεκεμβρίου δοκιμάζεται κυρίως από βαρείς όλμους και πυροβολικό των συμμοριτών, που δεν σταματά καθόλου, ούτε μέρα, ούτε νύχτα.
Τις νύχτες γίνονται προσπάθειες μικροεισδύσεων χωρίς αποτέλεσμα. Εν τω μεταξύ από τον πεδινό διάδρομο παρατηρούνται οι πρώτες φάλαγγες των συμμοριτών, με κατεύθυνση βορειοδυτική. Είναι τα πρώτα τμήματα που εγκαταλείπουν την περιοχή βορείως του Καλπακίου και κινούνται ορος τα χωριά Σαναβώ και Μάζι να ενισχύσουν τη συμμοριακή φρουρά του Μπουραζάνη που έχει πιάσει τις θέσεις του Λόχου Βήτου.
Τις νύχτες στο δρόμο που ξεκινά από το Λεσκοβίκι για την Ελληνοαλβανική μεθόριο, βλέπουν συχνά οι υπερασπιστές της Κόνιτσας φώτα αυτοκινήτων που ανεβοκατεβαίνουν συνεχώς. Από ομολογίες χωρικών της περιοχής εκείνης αποδεικνύεται πως τα αυτοκίνητα αυτά μετέφεραν ενισχύσεις στους συμμορίτες και στην επιστροφή πολυάριθμους τραυματίες σε αλβανικά νοσοκομεία.
Αλλά από την Κόνιτσα τις νύχτες η αμυνόμενη φρουρά και ο λαός της πόλης αντικρύζουν άλλα φώτα παρήγορα. Είναι φωτοβολίδες που σκάζουν στην περιοχή της Βίγλας.
Οι ενισχύσεις στην πολιορκημένη πόλη πλησιάζουν. Η ηρωϊκή πόλη της Κόνιτσας αναπνέει. Βλέπει τους ελευθερωτές να φθάνουν. Η νίκη ανατέλλει. Τα αγέρωχα υψώματα γύρω που έμειναν απόρθητα μοιάζουν τώρα σαν να φθάνουν στον ουρανό. Και οι ριπές των πυρών της φρουράς της αμύνης εξαποστέλονται τώρα σε ρυθμό: έρ - χε - ται !!
Μετά λοιπόν την αποτυχία της καταλήψεως της Κόνιτσας από τον πεδινό διάδρομο, τα τμήματα που την είχαν κυκλώσει μούδιασαν. Από τότε μπορούμε να πούμε, πως οι κρούσεις τους δεν είχαν άλλο σκοπό από του να δώσουν καιρό στα τμήματά τους (που βρισκόντουσαν βορείως του Καλπακίου) να υποχωρήσουν στα ορμητήριά τους.
Τέσσερις Ταξιαρχίες {τρείς της VIII Μεραρχίας και η 41η (Μανιδάκης) της ΙΧ του Κιτριλάκη, μία Μοίρα ΛΟΚ (Ζαχαράκης) και η Σχολή Εφέδρων Κέρκυρας (Ανδρεάδης)} ανοίγουν το δρόμο προς το Μπουραζάνη.
Πολλοί φαντάστηκαν, ακούωντας τις σκληρές μάχες στην περιοχή εκείνη, πως είχαν συγκεντρωθεί πολλές στρατιωτικές δυνάμεις για να βοηθήσουν την VIII Μεραρχία. Δεν παρεσύρθησαν οι αρμόδιοι σε σπασμωδικές ενέργειες. Οι μόνες ενισχύσεις από άλλη περιφέρεια ήταν η Σχολή Κέρκυρας, η 41η Ταξιαρχία με το Πυροβολικό της και μία Μοίρα ΛΟΚ. Επίσης από την πρώτη ημέρα η αεροπορία που μεταφέρθηκε στα Γιάννενα. Η Σχολή Κέρκυρας παρά τον ακράτητο ενθουσιασμό των μαθητών δεν χρησιμοποιήθηκε ευρέως. Όλες οι άλλες δυνάμεις με αποφασιστικές σύντονες, αλλά υπολογισμένες ενέργειες, από ύψωμα σε ύψωμα, ανέτρεπαν τον εχθρό προς Μπουραζάνη και τη κοιλάδα του Βοϊδομάτη και του Αώου.
Οι δυνάμεις των συμμοριτών στον τομέα βορείως του Καλπακίου ήταν αρκετά μεγάλες, γιατί και η αντίστασή τους ήταν σοβαρή και οι φάλαγγες των μεταγωγικών των συμμοριτών μεγάλες, όπως διηγούνται οι χωρικοί. Η Κόνιτσα στις 28 και 29 Δεκεμβρίου δοκιμάζεται κυρίως από βαρείς όλμους και πυροβολικό των συμμοριτών, που δεν σταματά καθόλου, ούτε μέρα, ούτε νύχτα.
Τις νύχτες γίνονται προσπάθειες μικροεισδύσεων χωρίς αποτέλεσμα. Εν τω μεταξύ από τον πεδινό διάδρομο παρατηρούνται οι πρώτες φάλαγγες των συμμοριτών, με κατεύθυνση βορειοδυτική. Είναι τα πρώτα τμήματα που εγκαταλείπουν την περιοχή βορείως του Καλπακίου και κινούνται ορος τα χωριά Σαναβώ και Μάζι να ενισχύσουν τη συμμοριακή φρουρά του Μπουραζάνη που έχει πιάσει τις θέσεις του Λόχου Βήτου.
Τις νύχτες στο δρόμο που ξεκινά από το Λεσκοβίκι για την Ελληνοαλβανική μεθόριο, βλέπουν συχνά οι υπερασπιστές της Κόνιτσας φώτα αυτοκινήτων που ανεβοκατεβαίνουν συνεχώς. Από ομολογίες χωρικών της περιοχής εκείνης αποδεικνύεται πως τα αυτοκίνητα αυτά μετέφεραν ενισχύσεις στους συμμορίτες και στην επιστροφή πολυάριθμους τραυματίες σε αλβανικά νοσοκομεία.
Αλλά από την Κόνιτσα τις νύχτες η αμυνόμενη φρουρά και ο λαός της πόλης αντικρύζουν άλλα φώτα παρήγορα. Είναι φωτοβολίδες που σκάζουν στην περιοχή της Βίγλας.
Οι ενισχύσεις στην πολιορκημένη πόλη πλησιάζουν. Η ηρωϊκή πόλη της Κόνιτσας αναπνέει. Βλέπει τους ελευθερωτές να φθάνουν. Η νίκη ανατέλλει. Τα αγέρωχα υψώματα γύρω που έμειναν απόρθητα μοιάζουν τώρα σαν να φθάνουν στον ουρανό. Και οι ριπές των πυρών της φρουράς της αμύνης εξαποστέλονται τώρα σε ρυθμό: έρ - χε - ται !!
Τα ΛΟΚ εισδύουν στα νώτα της Βίγλας.
Από τη νύχτα της 29ης Δεκεμβρίου οι πολιορκημένοι της Κόνιτσας
αντικρύζουν πέρα κατά τη Βίγλα να σκάζουν οι φωτοβολίδες των τμημάτων
μας που αγωνίζονται να ανοίξουν δρόμο κατά την Κόνιτσα.
Σαν διάττοντες αστέρες (με αντίστροφη πορεία προς τους πραγματικούς),
πότε κίτρινοι, πότε πράσινοι, οι φωτοβολίδες διασχίζουν κάθε τόσο τον
σκοτεινό ουρανό και τον φωτίζουν με τις χαρωπές υποσχέσεις του για την
άμυνα.
Στα υψώματα της Γκραμπάλας ο αγώνας είναι εξαιρετικά σκληρός. Στο
ύψωμα 1060 είχαν μείνει από τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο χαρακώματα, και
αυτά ακριβώς κρατούσαν οι συμμορίτες. Το πυροβολικό μας και η αεροπορία
τα κτυπούν συνεχώς, αλλά οι συμμορίτες εξακολουθούν να αντιστέκονται.
Το απόγευμα όμως της 29ης Δεκεμβρίου στις τρείς μία Διλοχία του 527
Τάγματος Πεζικού με τον Λυγεράκη καταφέρνει και με ηρωϊκή εξόρμηση
μπαίνει στα χαρακώματα και διώχνει κακούς κακώς τους συμμορίτες.
Για να ανέβει η ηρωϊκή αυτή Διλοχία εκεί επάνω, έκανε σωστή αναρρίχηση
στην πλαγιά που ήτανε εντελώς γυμνή και φοβερά απότομη. Μετά την
κατάληψη του υψώματος 1060 το άλλο ύψωμα της Γκραμπάλας, το ύψωμα 1090
εγκατελείφθηκε τις νυχτερινές ώρες. Τη νύχτα εγκατέλειψαν επίσης κι ένα
μικρό ύψωμα μεταξύ Γκραμπάλας - Βίγλας, το 723. Έμενε τώρα η Βίγλα, που
όλοι οι στρατιωτικοί περίμεναν πως θα συναντήσουν την πιο σοβαρή
αντίσταση.
Εν τω μεταξύ η Στρατιά παρακολουθεί άγρυπνα την εξέλιξη των
επιχειρήσεων, φάση με φάση, ώρα με ώρα, λεπτό προς λεπτό. Από την πρώτη
στιγμή που εκδηλώθηκε η επίθεση κατά της Κόνιτσας, η Στρατιά, ο
Διοικητής της τελευταίας μόλις την προηγούμενη είχε γυρίσει βιαστικά από
τα Γιάννενα στο Βόλο, αφού διανυκτέρευσε σε ένα προκεχωρημένο φυλάκιο
της Θεσπρωτίας με το Τάγμα Τζινιέρη και εισέπραξε καμμιά διακοσαριά
βλήματα συμμορίτικων όλμων, παίρνει στα χέρια του την κατάσταση,
εμψυχώνει τον αγώνα, και δίνει απεριόριστο επιθετικό πνεύμα για την
αντιμετώπιση της κρίσεως.
Όλες οι διαταγές τονίζουν εμφατικά ότι επάνω από όλα προέχει η τύχη
της ηρωϊκής Ταξιαρχίας και του πληθυσμού της Κόνιτσας. Ούτε στιγμή δεν
επιτρέπεται να χαθή. Καμμία ταλάντευση, κανένας χρονισμός, καμμιά
καθυστέρηση. Εμπρός, όλοι Εμπρός. Αυτός είναι από της πρώτης στιγμής ο
άνωθεν τόνος. Ο παλμός αυτός πραγματοποιείται από όλα τα παραπέρα
κλιμάκια της Διοικήσεως και τα εκτελούντα στρατιωτικά τμήματα με κίνηση
θυελλώδη και με έφοδο ακράτητο.
Κάτι όμως συμβαίνει με τους απαράμιλλους ΛΟΚ, τους επίλεκτους Έλληνες
κομάντος, από τους οποίους έχει σταλλεί στην Ήπειρο μία πρότυπος Μοίρα
υπό τον ηρωϊκό Ζαχαράκη. Κάποια στιγμιαία σύγχυση φαίνεται να επικράτησε
επί τόπου ως προς τον καλύτερο τρόπο τακτικής ενεργείας των ειδικών
αυτών σχηματισμών.
Διατίθενται σε αποστολές στατικής άμυνας, ενώ προορισμός τους είναι ο
ελιγμός και η διείσδυση στα νώτα του εχθρού. Η Στρατιά επεμβαίνει.
- Γιατί ακινητούν οι ΛΟΚ;
- Αδύνατον να μην υπάρχη για τους ΛΟΚ ένα κενό για να περάσουν.
Οι Λόχοι Ορεινών Καταδρομών πρέπει να εξαπολυθούν προς τα πρόσω. Να
βρουν κενό και να περάσουν. Να φθάσουν οπωσδήποτε βορείως της Βίγλας. Να
δράσουν ως λαβίδες και ως βρόχοι για τον εχθρό. Τη νύχτα πρέπει
απαραιτήτως να συντελεσθή ο δύσκολος αλλά αποφασιστικός ελιγμός.
Έτσι κι έγινε. Μέσα στο χιονισμένο χάος των βουνών, που οι απάτητες
πλαγιές τους είναι και την ημέρα για ασκημένους χιονοδρόμους ορειβατικό
κατόρθωμα να τις δαμάσουν, οι δαίμονες του Ζαχαράκη βρίσκουν πατήματα,
εκβιάζουν περάσματα, μέσα στο πυκνό σκοτάδι, καβαλάνε το ύψωμα 935,
πηδούν στην Κεφαλοβουλγάρα, προχωρούν προς τη Βίγλα. Κρατούν με τον
ασύρματο ενήμερη των κινήσεών τους την Κόνιτασα που παρακολουθεί με
χτυποκάρδι, με περηφάνεια και χαρά.
Η Κόνιτσα με τον ασύρματο στέλνει το ακόλουθο σήμα:
- ''Με χαρά παρατηρούμε τις κινήσεις σας. Σας περιμένουμε να΄ρθήτε γρήγορα''.
Με τα χαράματα οι ΛΟΚ έχουνε φτάσει βορείως του καίριου υψώματος. Η
τύχη του εχθρού στη Βίγλα που είναι το κλειδί για το Μπουραζάνι έχει
κριθεί. Η εχθρική αντίσταση που αναμένετω σκληρή και ίσως παρατεταμένη
ενώπιον μετωπικής επιθέσεως καταρρέει ως πύργος από τραπουλόχαρτα. Και
οι ΛΟΚ προφθάνουν να χτυπήσουν στο ψαχνό. Ο εχθρός δέχεται σληρά
πλήγματα από τους κομάντος, που τους απειλούν την υποχώρηση. Αφήνουν
πλατιές λίμνες αίματος επί τόπου, νεκρούς, τραυματίες, εγκαταλείπουν
υλικά, αιχμαλώτους...
Εν τω μεταξύ στα Γιάννενα καταφθάνει το κλιμάκιο της Επιτροπής
Ερεύνης. Στο ξενοδοχείο ΑΚΡΟΠΟΛ που κατέλυσαν ανοίγουν μπροστά τους
χάρτες επιτελικούς και παρακολουθούν με μεγάλο ενδιαφέρον την εξέλιξη
της καταστάσεως.
Η τοποθεσία της πολιορκημένης Κόνιτσας τους πείθει πως η Αλβανία με
την προστασία που παρέχει στα συμμοριακά συγκροτήματα παίζει τον
πρωτεύοντα ρόλο σε αυτή την σκληρή μάχη. Από όλη την ατμόσφαιρα των
Ιωαννίνων καταλαβαίνουν πολύ καλά πως η Ελλάδα έχει αποδυθεί σε μία
περιπέτεια, ώστε να συνεχίζεται ουσιαστικά ο πόλεμος που έχει γαι όλη
την Ευρώπη λήξει.
Η Επιτροπή κινείται προς το Καλπάκι και τα Άνω Ραβένια. Εκεί συναντούν
αγρυπνισμένους αξύριστους, κουρασμένους φαντάρους, κι ακόμα τραυματίες
με ματωμένους επιδέσμους που χαμογελούν, όμως και χαιρετούν πρόσχαρα σαν
να μην τους συνέβη τίποτα.
Η διείσδυση των ΛΟΚ στα νώτα των συμμοριτών συντόμεψε κατά πολύ την
επαφή του στρατού με την πολιορκημένη Κόνιτσα. Ήταν κάτι που ο
''Δημοκρατικός Στρατός'' δεν το περίμενε. Γι΄αυτό από την Κόνιτσα την
ίδια ημέρα βλέπουν νέα φάλαγγα των συμμοριτών να εγκαταλείπει την
περιοχή Βίγλας - Κεφαλοβουλγάρας και από τον πεδινό διάδρομο και
προχωρεί βορειοδυτικά προς το Μάζι.
Μα τη νύχτα της 31ης Δεκεμβρίου η πολιορκημένη Κόνιτσα δοκιμάζεται
πάλι από σκληρή επίθεση. Οι συμμορίτες φθάνουν κοντά στους στρατιώτες
και αρχίζουν αγώνες σώμα προς σώμα με λόγχες και χειροβομβίδες. Παρά το
πείσμα τους και τις μεγάλες τους δυνάμεις δεν καταφέρνουν να προχωρήσουν
ούτε μέτρο.
Γεική επίθεση εξαπολύουν τώρα τα στρατιωτικά τμήματα, στη γραμμή
Πελεκάνια - Βίγλα - Κεφαλοβουλγάρα - Μεσοβούνι. Ο Γυγεράκης μαζί με το
βουλευτή Αλέκο Παπαδόπουλο βρίσκονται στο δεξιό της παρατάξεως στην
περιοχή Αρίστης. Αυτά τα δύο παλληκάρια θα έχουν την τιμή να μπουν την
επομένη πρώτοι στην Κόνιτσα.
Ο Στρατός ανοίγει το δρόμο.
Η γενική επίθεση που εξαπέλυσαν τα τμήματά μας στις 30 Δεκεμβρίου στη
γραμμή Πελεκάνια - Κεφαλοβουλγάρα - Μεσοβούνι για να σπάσουν την
αντίσταση των συμμοριτών στη χιονισμένη Βίγλα ήταν πράγματι θυελλώδης.
Έπρεπε οπωσδήποτε να ανοιχθεί να ανοιχτεί ο δρόμος προς Μπουραζάνη και να ανακουφιστή η πολιορκημένη Κόνιτσα.
Οι φαντάροι δεν περίμεναν να τους εξηγήσουν οι Αξιωματικοί τους τι
σημασία είχε η ανατροπή των συμμοριτών από τα υψώματα που δεσπόζουν της
κοιλάδας του Βοϊδομάτη και του Αώου.
Όταν για μια στιγμή ξεκαθάρισε για λίγο ο ορίζοντας, αντίκρυζαν την
Κόνιτσα, και στην καρδιά τους φούντωνε ο πόθος να φτάσουν μία ώρα
γρηγορότερα εκεί για να βοηθήσουν τ΄αδέλφια τους που πολεμούσαν σκληρά,
παλληκαρίσια.
Πολλά τμήματα που έφτασαν για ενίσχυση της VIIIης Μεραρχίας ήταν
κατάκοπα, χωρίς όμως αυτό να επηρεάσει καθόλου τον ακράτητο ενθουσιασμό
τους. Όλα αυτά τα τμήματα που τρέξανε να βοηθήσουν πήραν τη διαταγή
μετακινήσεως ανήμερα τα Χριστούγεννα.
Το 523 Τάγμα Πεζικού της 41ης Ταξιαρχίας βρισκόταν κάπου στην περιοχή
Καλαμπάκας και γιόρταζε τα Χριστούγεννα όταν έφτασε η είδηση για την
Κόνιτσα και ταυτοχρόνως η διαταγή να φύγει αμέσως για τα Γιάννενα. Το
γλέντι κόπηκε στη μέση. Με προσωπική επίβλεψη του Αντισυνταγματάρχη
Καμάρα που εκτελούσε χρέη Διοικητού της 41ης Ταξιαρχίας το 523 Τάγμα
Πεζικού ετοιμάζεται και ξεκινά.
Στην Κατάρα το χιόνι έχει ξεπεράσει το μέτρο. Με ενθουσιασμό
στρατιώτες και χωρικοί ρίχνονται με φτυάρια και σκαπάνες στη δουλειά.
Όλη την επομένη ημέρα, δηλαδή στις 26 Δεκεμβρίου, εργάζονται με κέφι. Το
πρωί της 27ης ο δρόμος ανοίγεται επι τέλους και το Τάγμα φτάνει στο
Μέτσοβο και διανυκτερεύει.
Τα χαράματα της επομένης φτάνει στα Γιάννενα. Δεν σταματά καθόλου.
Προχωρά στην περιοχή Καλπακίου και εντάσσεται στην 76η Ταξιαρχία.
Από το Καλπάκι προχωρεί προς τα Άνω Ραβένια. Μεταγωγικά δεν υπάρχουν
πολλά. Το κρύο είναι τσουχτερό. Μαζί με τον οπλισμό τους οι φαντάροι
μεταφέρουν και κάσες πυρομαχικών. Όταν το μεσημέρι της 29ης φτάνουν
κατάκοποι στα Άνω Ραβένια την ίδια ώρα ρίχνονται στη μάχη.
Καταλαμβάνουν τα υψώματα του Μαυροβουνίου - Δολιανών τραγουδώντας με
πείσμα, με ενθουσιασμό, όπως άλλως τε και όλα ανεξαιρέτως τα στρατιωτικά
τμήματα στην ίδια περιοχή. Όταν ξημέρωσε η 30η Δεκεμβρίου αρχίζει η
γενική επίθεση στη γραμμή Πελεκάνια - Κεφαλοβουλγάρα - Μεσοβούνι.
Το 523 Τάγμα Πεζικού, μπροστά ο Διοικητής του Ταγματάρχης Μιχ.
Λαγαδάκος, πλησιάζει τον εχθρό στα 100 μέτρα. Με εφ΄όπλου λόγχη γίνεται
μία ηρωϊκή εξόρμηση, ενώ ο σαλπιγκτής παίζει σε χαρούμενο τόνο το
''Προχωρείτε''.
Απ΄άκρη σε ακρη της γραμμής όλα τα Τάγματα, όλων των Ταξιαρχιών έχουν
μεθύσει από ενθουσιασμό. Ξαναζή το πνεύμα του Ελληνοϊταλικού πολέμου και
ακούγεται πάλι το αξέχαστο εκείνο ''Αέρα-Αέρα''.
Οι συμμορίτες εγκαταλείπουν τη Βίγλα και παίρνουν το κατήφορο για
Μπουραζάνη. Άλλο Τάγμα Πεζικού, το 528 (Σπηλιόπουλος) που κινούνταν
βορειοδυτικώς της Βίγλας κατεβαίνει κι αυτό εμπρός στο Μπουραζάνη.
 |
Στα χωριά που απελυθερωθήκανε ο κόσμος πανηγυρίζει. Κορίτσια που είχαν
κρυφτεί σε σπηλιές για να μην τα αρπάξουν οι συμμορίτες γυρίζουν τώρα
στα σπίτια τους. Βλέπουν τον ελευθερωτή στρατό και κλαίνε από συγκίνηση.
Εν τω μεταξύ η Διλοχία Λυγεράκη και το 24ο Τάγμα Χωροφυλακής του
βουλευτού Αλέκου Παπαδόπουλου είναι έτοιμα να τραβήξουν για την Κόνιτσα.
Το γρηγορώτερα μάλιστα.
Η Στρατιά που μετέδωσε με εμπνευσμένες διαταγές όλον αυτό τον ηλεκτρισμό για γρήγορη δράση επιμένει:
- Γρήγορα στην Κόνιτσα.
Ο Λυγεράκης και ο Παπαδόπουλος ξεκινούν.
Οι Λυγεράκης και Παπαδόπουλος φτάνουν στην Κόνιτσα.
Έφτασε επι τέλους η πολυπόθητη ημέρα για την πολιορκημένη Κόνιτσα.
Στην Αρίστη που βρίσκεται βορείως του Καλπακίου από το βράδυ της 30ης
προς 31η Δεκεμβρίου συγκεντρώνεται η Διλοχία του ηρωϊκού Λυγεράκη, και
το τμήμα Χωροφυλακής με το βουλευτή Αλέκο Παπαδόπουλο. Αυτά τα δύο
σώματα αρχίζουν να κατεβαίνουν προς την κοιλάδα του Βοϊδομάτη.
Η αποστολή είναι αφάνταστα δύσκολη και επικίνδυνη. Η απότομη διαμόρφωση του εδάφους προσφέρεται για αντίσταση των συμμοριτών.
Ο καιρός δεν τους βοηθεί καθόλου. Ρίχνει ψιλό χιόνι και τα σύννεφα
έχουν κατέβη χαμηλά κλείνοντας τελείως τη θέα. Τα μονοπάτια είναι
απότομα, δασωμένα, και οι στρατιώτες προχωρούν με το όπλο στο χέρι γιατί
από στιγμή σε στιγμή ενδέχεται να δεχτούν επίθεση. Κανείς τους δεν
γνωρίζει τι κρύβουν τα δέντρα και οι βράχοι που κρέμονται απειλητικά
απάνω στα κεφάλια τους.\
Μα όλοι τους, από τους Διοκητές μέχρι τον τελευταίο φαντάρο δε ζουν
παρά με την αγωνία πως θα φτάσουν μία ώρα γρηγορότερα στην πολιορκημένη
πόλη.
Εν τω μεταξύ η Μεραρχία ειδοποιεί τον Παλλαντά για την προσπάθεια του
Παπαδόπουλου και του Λυγεράκη, και του ανθέτει πλέον να ρυθμίσει αυτός
τις κινήσεις τους. Ο Παλλαντάς με τον ασύρματο μιλάει στον Λυγεράκη.
Τηρείται διαρκής επαφή.
Τα δύο τμήματα είχαν φτάσει στην όχθη του Βοϊδομάτη κι αλλάζουν
κατεύθυνση. Προχωρούν βορειοανατολικά προς τη γέφυρα. Κανείς τους δεν
αμφιβάλει πως θα βρουν τη γέφυρα χαλασμένη κι ακόμα αντίσταση από τον
εχθρό που θα θελήσει να εμποδίσει το πέρασμα ενισχύσεων.
Περιέργως η γέφυρα είναι ανέπαφη. Την περνούν αλλά ένα τέταρτο
αργότερα τη στιγμή που βρισκόντουσαν κάτω από το χωριό Καλύβια της
Λιτονιαβίτσας δέχονται πυκνά πυρά. Πάνω από το χωριό αυτό υψώνονται
άγριοι χιονισμένοι βράχοι, φρούρια απόρθητα. Προς στιγμήν οι ενισχύσεις
βρέθηκαν σε δύσκολη θέση. Τι θα΄πρεπε να κάνουν; Να σταθούν όσοι ώρα
χρειάζονταν για να εξουδετερώσουν τη δύναμη των συμμοριτών, ή να σπάσουν
την κατά μέτωπο αντίσταση και να φτάσουν μία ώρα γρηγορώτερα στην
Κόνιτσα;
Φυσικά προτίμησαν το δεύτερο. Ο ηρωϊσμός Αξιωματικών και ανδρών σε
αυτήν ειδικώς την επιχείρησηση μπορούμε να πούμε πως ξεπέρασε κάθε
προηγούμενο. Τίποτα δεν μπορούσε να τους σταματήσει. Ήταν αποφασισμένοι
όλοι τους ν΄ανοίξουν το δρόμο έστω και με τα δόντια. Το κατάφεραν ύστερα
από σκληρή μάχη.
Είχε πλέον σουρουπώσει. Στην Κόνιτσα από στόμα σε στόμα είχε διαδοθεί
παντού η χαρμόσυνη είδηση. Φτάνει στρατός. Έρχονται ενισχύσεις.
Όλοι τους ηλεκτρισμένοι από ενθουσιασμό είχανε στηλώσει τα μάτια τους
προς τον πεδινό διάδρομο, προς το μονοπάτο Κόιτσας - Γκορίτσας και
περίμεναν. Οι ώρες περνούσαν με χτυποκάρδι. Το πυροβολικό των συμμοριτών
(όπως και κάθε βράδυ) εξακολουθούσε να ρίχνει μέσα στην πόλη.
Ο Λυγεράκης με τον Παπαδόπουλο προχωρούν. Δεξιά τους υψώνονται πάντα
άγριοι οι βράχοι της Γκαμήλας, κοφτοί σαν με μαχαίρι. Αριστερά τους
μουγκρίζει ο Αώος μέσα στον πεδινό διάδρομο. Το σκοτάδι είναι πηχτό.
Τμήματα προστασίας της κυρίας δυνάμεως έχουν απλώσει εμπρός, πίσω δεξιά,
αριστερά, γιατί κι εδώ περιμένουν αιφνιδιασμό από λεπτό σε λεπτό.
Τίποτα όμως. Έξω από το χωριουδάκι Γκορίτσα στέκονται για μία στιγμή.
Τα σκυλιά γαβγίζουν άγρια. Οι φτωχοί κάτοικοι τρομάζουν. Τι να
συμβαίνει; Στρατό δεν φαντάζονται από εκείνη την μεριά, Ασφαλώς έρχονται
συμμορίτες. Ο βραχνάς της σφαγής απλώνεται παντού. Περιμένουν να
ακούσουν μία κουβέντα να καταλάβουν ποιος πλησιάζει στο χωριό.
Ο Λυγεράκης τινάζει ψηλά στον ουρανό μία φωτιστική φωτοβολίδα. Κι οι
χωρικοί στο χρυσό φως από τις χαραμάδες των παραθυριών τους αντικρύζουν
χακί. Χακί Ελληνικό.
Βλέπουνε και από την Κόνιτσα την φωτοβολίδα. Τα πολυβόλα στον Προφήτη
Ηλία, στον Άγιο Αθανάσιο, παντού πάνε να καούν από τις χαρμόσυνες ριπές.
Έρ-χε-ται! Έρ-χε-ται!
Οι κάτοικοι ανοίγουν τέντα τα παράθυρα και κοιτάζουν κατά το μονοπάτι. Αγκαλιάζονται και φιλιούνται.
Από την Γκορίτσα και πέρα ο Λυγεράκης κι ο Παπαδόπουλος δεν
υπολογίζουν πλέον τίποτα. Για να φτάσουν στην Κόνιτσα κυριολεκτικώς
τρέχουν. Οι στρατιώτες για να βλέπουν καλύτερα ανάβουν τα ηλεκτρικά τους
φανάρια.
Στην Κόνιτσα στρατιώτες και κάτοικοι τρελαίνονται από ενθουσιασμό.
Διακρίνουν καθαρά πλέον από το φως, τη φάλαγγα που πλησιάζει. Στις 10
ακριβώς οι πρώτοι στρατιώτες φτάνουν στη γέφυρα του Αώου.
Τους σταματά το ξερό ''Άλτ'' του σκοπού επάνω από τα βράχια. Απαντούν
στο παρασύνθημα και ο στρατός στις 10 και 10' μπάινει στη Κάτω Κόνιτσα. Ο
Παπαδόπουλος μαζί με τον Λυγεράκη λίγα λεπτά αργότερα φτάνουν στο
γραφείο του Παλλαντά.
Η Κόνιτσα πανηγυρίζει. Η επταήμερη μάχη έληξε πλέον.