Δικαιολογημένη η χρήση οπτικοακουστικού υλικού για την απόδειξη της αθωότητας

   

Ο Αντώνης Αργυρός, δικηγόρος στον Άρειο Πάγο και πρώην υπουργός Επικρατείας στην κυβέρνηση Πικραμμένου ,αναλύει με νομικά επιχειρήματα το δικαίωμα των κατηγορουμένων για την υπόθεση της Χρυσής Αυγής να προσκομίσουν αποδεικτικό υλικό της σκευωρίας εναντίον τους και της αθωότητάς τους.

"Είναι παράνομη η μαγνητοσκόπηση και η υποκλοπή επικοινωνιών; Τα άσχημα πράγματα που συμβαίνουν στο Τόπο μας μεταφέρονται μ’ απίστευτη αποτελεσματικότητα και αποχτούν ανάμεσα μας τεράστια ένταση.Ήταν εξαιρετικά άσχημα, νοσηρά, απαράδεκτα και απεχθή όσα ελέχθησαν και συνέβησαν με την γνωστή «μαγνητοσκόπηση» και τις επαπειλούμενες αποκαλύψεις υποκλοπών επικοινωνιών δημοσίων προσώπων και μάλιστα για ζητήματα ύψιστης λειτουργίας του Δημοκρατικού μας Πολιτεύματος. Κάποια πολιτική, ακόμη και η πιο κοινότυπη, συνεπάγεται κάποια ιδέα για τον άνθρωπο και κάποια ιδέα για την κοινωνία. Ο νέος εφιάλτης τι ιδέα προσφέρει σ’ ένα τόπο βασανισμένο από παρόμοια θλιβερά γεγονότα άραγε;

Ας δούμε όμως την νομική και ηθική διάσταση των πραγμάτων: Από τη διάταξη δε του άρθρου 370 Α παρ. 2 ΠΚ προκύπτει ότι "όποιος αθέμιτα παρακολουθεί με ειδικά τεχνικά μέσα ή αποτυπώνει σε υλικό φορέα προφορική συνομιλία μεταξύ τρίτων ή αποτυπώνει σε υλικό φορέα μη δημόσια πράξη άλλου τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι 10 ετών. Με την ίδια ποινή τιμωρείται η πράξη του προηγουμένου εδαφίου και όταν ο δράστης αποτυπώνει σε υλικό φορέα το περιεχόμενο της συνομιλίας του με άλλον χωρίς τη ρητή συναίνεση του τελευταίου".

Η διάταξη αυτή θεσπίστηκε στα πλαίσια της γενικότερης προστασίας που παρέχεται στον άνθρωπο από τα αρθρ. 2 παρ 1, 5 παρ. 1, 9 Α` και 19 του Συντάγματος για την προστασία της προσωπικής και ιδιωτικής ζωής και γενικότερα της προσωπικότητας κάθε ανθρώπου. Η απαγόρευση αυτή αφορά εκδηλώσεις ή πράξεις της ιδιωτικής ζωής των τρίτων που είναι ικανές να επιφέρουν βλάβη στην προσωπικότητα και να μειώσουν την αξιοπρέπειά τους. 

Με τον τρόπο αυτό η διασφάλιση της προστασίας των εννόμων αγαθών του ανθρώπου, που προστατεύονται από τις συνταγματικές αυτές διατάξεις. Η απαγόρευση όμως αυτή δεν περιλαμβάνει και τις πράξεις ή εκδηλώσεις προσώπων, οι οποίες ανεξάρτητα από τον τρόπο και τον χρόνο που γίνονται, δεν ανάγονται στη σφαίρα της προσωπικής και ιδιωτικής ζωής τους, αλλά πραγματοποιούνται στα πλαίσια των ανατιθεμένων σε αυτούς υπηρεσιακών καθηκόντων και κατά την εκτέλεση τούτων, η οποία ως εκ της φύσεως και του είδους των εκπληρουμένων καθηκόντων υπόκειται σε δημόσιο έλεγχο και κριτική(Bλ ΑΠ 1202/2011).

Άλλωστε από τις διατάξεις των άρθρων 57 και 59 ΑΚ προστατεύεται το άμεσο και απόλυτο δικαίωμα της προσωπικότητας δηλαδή των αγαθών που συνθέτουν την υπόσταση του προσώπου, με το οποίο είναι αναπόσπαστα συνδεμένα. Τα αγαθά αυτά δεν αποτελούν αυτοτελή δικαιώματα, αλλά επί μέρους εκφάνσεις του ενιαίου δικαιώματος επί της ιδίας προσωπικότητας, σε τρόπο ώστε η προσβολή οποιασδήποτε από τις ανωτέρω εκφάνσεις από οποιονδήποτε τρίτο να σημαίνει και προσβολή της συνολικής έννοιας «προσωπικότητα».

Κυριότερες από τις ανωτέρω εκδηλώσεις της προσωπικότητας είναι η ζωή, η σωματική ακεραιότητα και υγεία, η ελευθερία, η τιμή, το απόρρητο της ιδιωτικής ζωής, η εικόνα του προσώπου κ.λπ. Η εικόνα, ειδικότερα, παριστάνει την εξωτερική μορφή του ανθρώπου και γι' αυτή ισχύει η αρχή της αυτοδιαθέσεως, καθώς ο άνθρωπος εμφανίζεται δημόσια μόνον όταν αυτός θέλει και η εικόνα του δεν ανήκει στο κοινό αλλά μόνο σ' αυτόν.

Για το λόγο αυτό δεν επιτρέπεται κατ' αρχήν σε κανέναν να αποτυπώσει (λ.χ. με φωτογράφηση ή κινηματογράφηση) ή να εκθέσει δημόσια (λ.χ. διά του Τύπου ή μέσω τηλεοράσεως) την εικόνα άλλου, χωρίς τη συναίνεσή του. Μόνη η αποτύπωση ή και η εμφάνιση στο κοινό της εικόνας κάποιου προσώπου, χωρίς τη συναίνεσή του, προσβάλλει αυτοτελώς το δικαίωμά του στην προσωπικότητά του (στην εικόνα του), ακόμη και αν δεν μνημονεύεται το όνομα του εικονιζόμενου και δεν απαιτείται να προσβάλλεται συγχρόνως και άλλο αγαθό της προσωπικότητας του εικονιζόμενου, όπως η τιμή του, με την κατά μειωτικό τρόπο εμφάνιση της φυσιογνωμίας του ή το απόρρητο της ιδιωτικής του ζωής με την εμφάνιση σκηνών από αυτήν.

Εάν συμβεί κάτι τέτοιο, εάν δηλαδή το εικονιζόμενο πρόσωπο εμφανίζεται υπό συνθήκες που μειώνουν την τιμή και την υπόληψή του ή που παραβιάζουν το απόρρητο της ιδιωτικής του ζωής, τότε προσβάλλονται περισσότερες εκφάνσεις της προσωπικότητας και η προσβολή είναι σημαντικότερη. Η προσβολή του προσώπου, όμως, καθίσταται ακόμη βαρύτερη, όταν, στη χρησιμοποιούμενη εικόνα, το πρόσωπο απεικονίζεται γυμνό ή ημίγυμνο (ΑΠ 543/2009 ΧρΙΔ 2010,253, ΑΠ 1609/2009, δημοσίευση σε «Νόμος», ΑΠ 961/2003, δημοσίευση σε «Νόμος»).

Περαιτέρω, η προσωπικότητα του ατόμου προστατεύεται και από τις διατάξεις των άρθρων 362 και 363 ΠΚ, η αντικειμενική υπόσταση των οποίων αποτελεί και το παράνομο της προσβολής (ΠΠρΘεσ 7891/2003 Αρμ 2004,202, ΠΠρΑθ 7902/1996 ΕλλΔνη 38,941).  Σε κάθε περίπτωση όμως και  παρά τις επελθούσες με το άρθρο 10 του ν. 3674/2008 τροποποιήσεις στο άρθρο 370 Α Π.Κ. και στο άρθρο 177 παρ. 2 Κ.Ποιν.Δ. με τις οποίες  θεσπίστηκε απόλυτη απαγόρευση  της χρήσεως ως αποδεικτικών μέσων μαγνητοταινιών ή μαγνητοφωνήσεων που αποκτήθηκαν παράνομα, η προβλεπομένη απόλυτη απαγόρευση δικονομικής αξιοποιήσεως τέτοιων αποδεικτικών μέσων πρέπει να ελέγχεται από το επιλαμβανόμενο της εκδικάσεως της υποθέσεως ποινικό δικαστήριο, αν είναι συμβατή με τις διατάξεις των άρθρων 2 παρ. 1 και 25 παρ. 1δ του Συντάγματος, που προστατεύουν το απόλυτο αγαθό της ανθρώπινης αξίας.

Ο απαγορευτικός ο κανόνας του άρθρου 19 παρ. 3 του Συντάγματος της μη χρήσεως των παρανόμως κτηθέντων αποδεικτικών μέσων είτε κατά είτε υπέρ του κατηγορουμένου κάμπτεται, όπως όταν αυτά αποτελούν το μόνο προτεινόμενο από τον κατηγορούμενο αποδεικτικό μέσο προς απόδειξη αθωότητάς του, υπό τον περιορισμό της αρχής της αναλογικότητας, εάν δηλαδή στη συγκεκριμένη περίπτωση, λαμβανομένης υπόψη και της βαρύτητας του εγκλήματος για το οποίο κατηγορείται αυτός, το εν λόγω αποδεικτικό μέσο είναι το μόνο αναγκαίο και πρόσφορο για την απόδειξη της αθωότητάς του, ώστε το δικαστήριο να συνεκτιμήσει τα ευνοϊκά σημεία του παρανόμου αποδεικτικού μέσου για τον κατηγορούμενο (βλ ΑΠ 653/2013).

Η ώρα αυτή που ζούμε είναι, πέρα από κάθε σχήμα λόγου κρισιμότατη για το Έθνος, τα ζητήματα που έχουν ανακύψει είναι ζητήματα αξιοπρεπείας του ανθρώπου, διότι όπως λέγει ο Κάλβος:

«Όσοι το χάλκεον χέρι
βαρύ του φόβου αισθάνονται,
ζυγόν δουλείας, ας έχωσι·
θέλει αρετήν και τόλμην
η ελευθερία».

ΠΗΓΗ: ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ