Σε
μια προσπάθεια διερεύνησης της σχέσης που μπορεί να έχει η δικαιοσύνη
με το φυσικό δίκαιο, ο μεγάλος Έλληνας φιλόσοφος Πλάτωνας επιχειρεί να
συλλάβει την ουσία της δικαιοσύνης, με βάση την οντολογική θεμελίωση του
δικαίου εκείνου, που ανταποκρίνεται στην φύση των πραγμάτων και το
οποίο θα μπορούσε να αποκληθεί φυσικό, καθώς αναδύεται από την ίδια αυτή
καθεαυτή την φύση του ανθρώπου.
Σύμφωνα,
λοιπόν, με τον φιλοσοφικό του στοχασμό, η δικαιοσύνη πριν από όλα
ενδημεί στην σφαίρα της αλήθειας και όχι της απλής δόξας. Αυτό σημαίνει
ότι δεν τοποθετείται στην μια πλευρά της κοινωνίας ή της πολιτείας, ώστε
να βρεθεί έτσι σε αντιπαράθεση με την άλλη. Πιο συγκεκριμένα, δεν
εντάσσεται στην περιοχή της ουσίας, ώστε να έρχεται σε αντιπαράθεση με
το κατά συμβεβηκός ή με το επουσιώδες, αλλά ούτε μονοσήμαντα στην πλευρά
του νόμου προς αντιπαράθεση με την φύση. Αντιθέτως, στέκεται υπεράνω
ενός τέτοιου διχοτομικού λόγου. Συνεπώς βρίσκεται πέραν όλων τούτων, σε
ένα είδος επέκεινα όλων αυτών. Για τον Πλάτωνα, λοιπόν, βρίσκεται στην
σφαίρα του Αγαθού, συλλαμβανομένη εντός του κόσμου των ιδεών, όπως
ακριβώς η αρχή, η μέθοδος, το παράδειγμα και το μέτρο. Έτσι ακριβώς
συλλαμβάνει και την δικαιοσύνη, μέσα στον εμπράγματο κόσμο των όντων,
για να δύναται να είναι λειτουργική και η παρουσία του Αγαθού.
Επίσης,
ο Πλάτωνας τοποθετεί την δικαιοσύνη πάντοτε στην πρακτική σφαίρα,
δηλαδή στο πεδίο της πράξης, συνάπτοντάς την με την προοπτική της
ευδαίμονος πόλης και του ευδαίμονος βίου των πολιτών. Στο ερώτημα,
ωστόσο, πώς δύναται αυτή η σφαίρα να υπερβαίνει την συμβατική λειτουργία
του νόμου, όπως την εννοούσαν και την ερμήνευαν οι σοφιστές, δηλαδή ως
την ανύψωση του ανθρώπινου υποκειμένου σε μέτρο όλων των πραγμάτων, ο
Πλάτων θεωρεί ότι αυτό συμβαίνει με την αναγωγή της δικαιοσύνης στα
οντολογικά της θεμέλια, αλλά συγχρόνως και με την αναγνώριση της φύσης
ως οντολογικού τόπου του δικαίου.
Εντούτοις,
αν και η έννοια της φύσεως δεν χρησιμοποιείται συχνά από τον φιλόσοφο,
αλλά ούτε αποτελεί για εκείνον μια αυθύπαρκτη οντότητα, συνιστά τελικώς
ένα αρχέτυπο τάξης, ισορροπίας και αρμονίας. Έτσι, διανοίγεται ενώπιον
του ανθρώπου μια έννομη τάξη, που προϋποθέτει ένα πράττειν «κατά τον
νόμο της φύσεως». Ωστόσο, εδώ ο Πλάτων δεν δίνει το σοφιστικό νόημα του
κατά φύση ισχυρότερου, καθώς αναφέρεται στον άνθρωπο που διέρχεται μέσα
από αυτόν τον νόμο της φύσης προς αναζήτηση του ιστορικού νόμου του
δικαίου. Συνεπώς, σύμφωνα με την αναζήτηση αυτή, η δικαιοσύνη είναι
σύμφυτη με το Είναι του Κόσμου, διεκδικώντας μια λειτουργική και αισθητή
παρουσία μέσα στον κόσμο της Πόλεως, έχοντας ως υποσήμανση ορθοπραγίας
το φυσικό δίκαιο.
Αυτή
η ορθοπραγία, ή αλλιώς οικειοπραγία όπως την αποκαλούσε ο Πλάτων,
επρόκειτο για μια φυσική αρμονία, καθώς συνυφαίνεται με την φύση των
πραγμάτων και ιδιαίτερα με την αναγκαιότητα εναρμόνισης της κοινωνικής
και της πολιτικής πράξης με την φύση του ανθρώπου. Κατά αυτό τον τρόπο,
λοιπόν, καθίσταται εφικτή η άρση των από την φύση προερχομένων
ανισοτήτων. Η άρση αυτή, ωστόσο, είναι δυνατόν να επιτευχθεί μονάχα
διαμέσου της πολιτικής πράξεως, η οποία στηρίζεται στο θετικό δίκαιο. Σε
ένα θετικό δίκαιο που ανάγει το οντολογικό του θεμέλιο στο φυσικό
δίκαιο και το οποίο δεν μετατρέπει την φυσική ανισότητα σε μια απόλυτη
νομική ανισότητα, όπως συμβαίνει με την σκέψη των σοφιστών, αλλά σε μια
πολιτική ισότητα, βασισμένη στην αρχή: ίση μεταχείριση των ίσων και
άνιση των άνισων, άνιση των άνισων με ένα πνεύμα ισότητας, που
γεωμετρικά προσμετρά την κατάσταση ανισότητας, με σκοπό να την
περιορίζει και να την αποδυναμώνει.
Συνεπώς,
από την συγκεκριμένη φιλοσοφική θεώρηση του Πλάτωνα προκύπτει το
συμπέρασμα πως εντός του αισθητού κόσμου δεν μπορεί να υπάρχει απόλυτη
ισότητα, παρά μόνο η δυνατότητα εφαρμογής του θετικού δικαίου. Μια
δυνατότητα που, κατά τον φιλόσοφο, μπορεί να υλοποιηθεί στην πράξη,
εισάγοντας το φυσικό δίκαιο μέσα στην πολιτική κοινότητα των ανθρώπων,
ως το πρόπλασμα για την συγκρότηση του θετικού δικαίου και την εφαρμογή
του επί ίσοις όροις για όλους.