Το 1814, στο τέλος των Ναπολεόντειων Πολέμων, ο Benjamin Constant έγραψε με ανακούφιση: «Έχουμε
φτάσει στην εποχή του εμπορίου, την εποχή η οποία αναγκαστικώς πρέπει
να αντικαταστήσει αυτήν του πολέμου, καθώς η εποχή του πολέμου πρέπει
αναγκαστικώς να προηγηθεί αυτής». Αφελή Benjamin! Υιοθέτησες την
ευρέως διαδεδομένη ιδέα της απεριορίστου προόδου, υποστηρίζοντας την
έλευση της ειρήνης ανάμεσα στους ανθρώπους και τα έθνη.
Η εποχή του «douxcommerce» («γλυκό» εμπόριο) αντικαθιστά αυτήν του
πολέμου… Γνωρίζουμε τι απέδειξε το μέλλον σχετικά με αυτήν την
προφητεία! Η εποχή του εμπορίου επιβλήθηκε, βεβαίως, αλλά
πολλαπλασιάζοντας τους πολέμους. Υπό την επίδραση του εμπορίου, της
επιστήμης και της βιομηχανίας, με άλλα λόγια της «προόδου», ο πόλεμος
προσέλαβε τερατώδεις διαστάσεις, τις οποίες κανείς δεν θα μπορούσε να
έχει φανταστεί.
Υπήρχε, εντούτοις, κάποιο ψήγμα αληθείας στην εσφαλμένη πρόβλεψη του
Constant. Αφενός οι πόλεμοι συνεχίστηκαν και άνθισαν, αφετέρου η μορφή
του πολεμιστή έχασε το κοινωνικό της κύρος, προς όφελος της αμφιβόλου
μορφής του εμπόρου. Αυτή είναι η νέα εποχή στην οποία ζούμε ακόμη… προς
το παρόν.
Η μορφή του πολεμιστή εκθρονίστηκε και παρόλα αυτά ο στρατιωτικός
θεσμός έχει διαρκέσει περισσότερο από κάθε άλλον στην Ευρώπη μετά το
1814. Έχει διαρκέσει από τον καιρό της Ιλιάδος, δηλαδή τριάντα αιώνες,
καθώς μετασχηματίζεται, προσαρμοζόμενος σε όλες τις αλλαγές των εποχών,
του πολέμου, των κοινωνιών και των πολιτικών καθεστώτων, διατηρώντας
ακόμα όμως την ουσία του, η οποία είναι η θρησκεία της υπερηφάνειας, του
καθήκοντος και του θάρρους. Αυτή η μονιμότητα εν μέσω αλλαγών μπορεί να
συγκριθεί μόνο με αυτήν ενός άλλου επιβλητικού θεσμού, της Εκκλησίας (ή
των εκκλησιών). Και όμως…
Τί είναι ο Στρατός από την αρχαιότητα; Είναι ένας ημιθρησκευτικός
θεσμός, με την δική του ιστορία, τους δικούς του ήρωες και τα δικά του
τελετουργικά. Ένας πολύ παλαιός θεσμός, παλαιότερος ακόμη και από την
Εκκλησία, γεννημένος από μία ανάγκη παλιά όσο και η ανθρωπότητα, και ο
οποίος δεν είναι ούτε κατά προσέγγιση κοντά στην εξάλειψη του. Ανάμεσα
στους Ευρωπαίους γεννήθηκε από ένα πνεύμα το οποίο είναι ιδιαίτερο σε
αυτούς και το οποίο, αντιθέτως με την Κινεζική παράδοση παραδείγματος
χάριν, κάνει τον πόλεμο μία αξία αφ’ εαυτού. Με άλλα λόγια, γεννήθηκε
από μία πολιτική θρησκεία, η οποία ανακύπτει από τον πόλεμο, της οποίας η
ουσία, εν ολίγοις, είναι ο θαυμασμός προς το θάρρος ενόψει του θανάτου.
Αυτή η θρησκεία μπορεί να οριστεί ως αυτή της «πόλεως», υπό την
ελληνική ή την ρωμαϊκή έννοια της λέξεως. Σε πιο σύγχρονη γλώσσα, είναι η
θρησκεία της πατρίδος, μικρής ή μεγάλης. Όπως το έθεσε ο Έκτωρ, τριάντα
αιώνες πριν, στην 12η Ραψωδία της Ιλιάδος, για να αποτρέψει έναν κακό οιωνό: «εἷς οἰωνὸς ἄριστοςἀμύνεσθαι περὶπάτρης».
Η ανδρεία και η πατρίδα συνδέονται. Στην τελευταία μάχη του Τρωικού
Πολέμου, νιώθοντας πολιορκημένος και καταδικασμένος, ο Έκτωρ αποτρέπει
τον εαυτό του από το να απελπιστεί, με την κραυγή: «νῦν αὖτέ με μοῖρα κιχάνει, μὴμὰν ἀσπουδί γε καὶἀκλειῶς ἀπολοίμην», που σημαίνει «όμως να μην χαθώ απολέμιστα κι αδόξαστα, πριν κάμω έργο τρανό, που κι οι μελλούμενες γενιές θα το θυμούνται!».Βρίσκουμε
αυτήν την κραυγή τραγικής υπερηφάνειας, σε όλες τις εποχές μίας
ιστορίας που δοξάζει τον χτυπημένο από την μοίρα ήρωα, ο οποίος
γιγαντώνεται από μία επική ήττα: Θερμοπύλες, το Τραγούδι του Ρολάνδου,
Καμερόν ή Ντιεν-Μπιεν-Φου.
Χρονολογικά, η πολεμική ομάδα προηγείται του κράτους. Ο Ρωμύλος και
οι πολεμοχαρείς σύντροφοι του πρώτα καθόρισαν τα μελλοντικά όρια της
Πόλεως και ύστερα συνέταξαν τον άκαμπτο νόμο της. Επειδή τα παραβίασε, ο
Ρέμος θυσιάστηκε από τον αδερφό του. Τότε και μόνον τότε, οι ιδρυτές
άρπαξαν τις γυναίκες των Σαβίνων, ώστε να εξασφαλίσουν την διαδοχή τους.
Στην ίδρυση του Ευρωπαϊκού κράτους, η τάξη των ελεύθερων πολεμιστών
προηγείται αυτής των οικογενειών. Για αυτόν τον λόγο, ο Πλάτων θεωρούσε
την Σπάρτη πιο κοντά στο πρότυπο της «Ελληνικής Πόλεως», από ότι την
Αθήνα.
Όσο αδύναμοι και αν είναι οι σημερινοί Ευρωπαϊκοί στρατοί, αποτελούν
νησίδες τάξεως, σε ένα καταρρέον περιβάλλον, όπου φαντάσματα κρατών
προάγουν το χάος. Ακόμη και υποβαθμισμένος, ένας στρατός
παραμένει ένας θεσμός που βασίζεται στην ισχυρή πειθαρχία και στην
συμμετοχή στην κοινή πειθαρχία. Για αυτόν τον λόγο, αυτός ο θεσμός
κουβαλά έναν γενετικό σπόρο παλινορθώσεως, όχι αρπάζοντας την εξουσία ή
στρατιωτικοποιώντας την κοινωνία, αλλά επανεπιβεβαιώνοντας την
πρωτοκαθεδρία της τάξεως έναντι της αταξίας. Είναι αυτό που οι
compagnonnages (συντροφιές, αδελφότητες) του ξίφους έκαναν μετά την
διάλυση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και τόσες άλλες μετά από αυτήν.