Κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο» ένα εξαιρετικά
ενδιαφέρον βιβλίο για τον πατέρα του Ελληνικού Εθνικισμού, Ίωνα
Δραγούμη, απόρροια βαθύτατης, ομολογουμένως έρευνας του Ιωάννη Μάζη,
διδάκτορα Ρωσικής και Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα.
Σε συνέντευξή του στην LiFo, ο καθηγητής Μάζης δήλωσε ότι «ένας
λόγος που ενδιαφέρθηκα για το άτομό του» ήταν το γεγονός ότι «στην
ιστοσελίδα της Χρυσής Αυγής βρίσκεις διθυράμβους για τον Δραγούμη». Το
γεγονός ότι η ιστοσελίδα της Χρυσής Αυγής αποτέλεσε το έναυσμα για την
έρευνα του καθηγητή μας υποχρεώνει, τρόπον τινά, να εγκύψουμε στο βιβλίο
του, κυρίως για να… καταλάβουμε την αναφορά του περί «παρερμηνείας» του
Δραγούμη και την άτσαλη κατηγορία του ότι το Κίνημα των Ελλήνων
Εθνικιστών προσπαθεί «άγαρμπα» να τον οικειοποιηθεί.
Από πού αντλείται αυτή η πεποίθηση του καθηγητή ότι «παρερμηνεύουμε τον Ίωνα Δραγούμη» και
πως αυτή συνδέεται με τα αντίστοιχα γραφόμενα του απογόνου του αδερφού
του Ίωνα Δραγούμη, Φιλίππου, ο οποίος σε ένα σχετικό, περί του Ίδα,
κείμενο μεμφόταν τη Νέα Δημοκρατία που δεν μας «αντικρούει αποκαλώντας μας επικίνδυνους για τη σταθερότητα της περιοχής και την ειρήνη» αναφερόμενος
στην πάγια θέση μας για την ελληνικότητα της Βορείου Ηπείρου;
Προκαταβολικά, λέμε ότι αμφότερες αυτές οι πεποιθήσεις είναι ενδεδυμένες
από την πολιτική σκοπιμότητα που συνοψίζεται στην πρόβλεψη του καθηγητή
Μάζη ότι οι «μελετητές θα συνεχίσουν να αγνοούν τις εκλεκτικές
συγγένειες μεταξύ της σκέψης του Δραγούμη και της φασιστικής ιδεολογίας,
από φόβο μήπως η όποια σχετική επισήμανση λειτουργήσει σε κάποιον βαθμό
νομιμοποιητικά για το απεχθές πολιτικό μόρφωμα».
Ένας Χρυσαυγίτης της εποχής του
Μελετώντας το πόνημα του καθηγητή Μάζη αντιλαμβάνεται κανείς ότι ο
Ίων Δραγούμης θα μπορούσε κάλλιστα να «υιοθετηθεί» (ο όρος του και θα
τον χρησιμοποιήσουμε παρότι είναι τελείως αδόκιμος) από την Χρυσή Αυγή
ακόμα και στην περίπτωση που ίσχυαν ακόμα και οι πιο φρικώδεις
κατηγορίες, τις οποίες έχει εκτοξεύσει εναντίον μας το σύγχρονο πολιτικό
κατεστημένο. Σε αυτό το συμπέρασμα φτάνει κανείς όταν διαβάζει τα
γραφόμενα περί της συμμετοχής του Ίωνα Δραγούμη στον Μακεδονικό Αγώνα,
όταν, όπως σημειώνει ο καθηγητής Μάζης, οργάνωνε συνωμοτικές (έως και
τρομοκρατικές θα μπορούσαμε να τις χαρακτηρίσουμε σήμερα, λέει ο
καθηγητής) ομάδες στην Μακεδονία μας, όπως η «Μακεδονική Άμυνα», και δεν
δίσταζε να σχεδιάζει την δολοφονία αντιπάλων του. Όπως συγκεκριμένα
αναφέρεται στο πόνημα του Μάζη, ο Ίων Δραγούμης «είχε σαφώς σχέση με την απόφαση της Μακεδονικής Άμυνας να θέσει ως στόχο της την εξόντωση κάποιων επικίνδυνων αντιπάλων της»,
ενώ υπογραμμίζεται επίσης ότι στα «Τετράδια του Ίλιντεν» ο Δραγούμης
γράφει για έναν επικεφαλής βουλγαρικού στρατιωτικού σώματος, ονόματι
Τσακαλάροφ, ότι «θα ξοδέψω χρήματα για την δολοφονία του· το ίδιο πρέπει
να γίνει και για άλλους». Η ίδια μεθοδολογία δράσεως χρησιμοποιήθηκε
από τον Ίωνα όταν μεταφέρθηκε από την ελληνική κυβέρνηση στο Προξενείο
της Κωνσταντινουπόλεως.
Φεύγοντας, όμως, από το πεδίο της δράσεως και περνώντας στο
πεδίο των Ιδεών, Δραγούμη που έκανε φανερό τον θαυμασμό του για
προσωπικότητες που σήμερα θα θεωρούνταν «φασίστες» ή «αντισημίτες» ή
έστω «ρατσιστές», όπως ο Γκομπινώ ή ο Μωρίς Μπαρές, λίγο το
γεγονός ότι έγκριτοι μελετητές θεωρούν την σκέψη του «την μόνη
ολοκληρωμένη θεωρητική και πρακτική πολιτική πρόταση στην κατεύθυνση του
φασισμού έως την δεκαετία του 30», ο Ίωνας Δραγούμης και πάλι
αναδεικνύεται ως μία μορφή που οι σύγχρονοι πολιτικάντηδες θα έριχναν
στο πυρ το εξώτερο. Ένας Χρυσαυγίτης της εποχής του.
Πιο συγκεκριμένα, ο Ίων Δραγούμης ήταν φλογερός θιασώτης της Μεγάλης Ιδέας και φανατικός Εθνικιστής. Το πλαίσιο των Ιδεών του περιγράφεται πανέμορφα από τον ίδιο στο Ημερολόγιό του:
«Αγαπώ πάρα πολύ τον άνθρωπο για να γίνω στενός σοσιαλιστής.
Αγαπώ πάρα πολύ τον άνθρωπο για να γίνω στενός πατριώτης. Αγαπώ πάρα
πολύ τον άνθρωπο για να νοιώσω τον εαυτό μου άτομο. Από άνθρωπος μιας
τάξης με ορισμένα συμφέροντα τάξης, γίνομαι σοσιαλιστής με την πλατιά
έννοια, και θέλω μια καινούρια οικονομία της κοινωνίας μου και των άλλων
κοινωνιών. Από στενός πατριώτης, γίνομαι εθνικιστής, με τη συνείδηση
του έθνους μου και όλων των άλλων εθνών, γιατί οι διαφορές των εθνών
πάντα θα υπάρχουν, και έχω τη συνείδησή τους και χαίρομαι που υπάρχουν
αυτές οι διαφορές, που με τις αντιθέσεις τους, με τις αντιλήψεις τους,
υψώνουν την ανθρώπινη συνείδηση και ενέργεια. Από άτομο γίνομαι
άνθρωπος.»
Η ημερομηνία της καταχώρησης αυτής στο Ημερολόγιό του, στις 18
Μαρτίου του 1919, έναν μόλις χρόνο πριν από τον θάνατό του, απαντά και
σε κάποιους μελετητές που κάνουν λόγο για «ιδεολογική στροφή» του Ίωνα
Δραγούμη, επειδή μαζί με βιβλία του Νίτσε, του Μπαρές και του Γκομπινώ
στην βιβλιοθήκη του βρέθηκαν επίσης έργα του Κροπότκιν και του
Μπακούνιν. Η «ιδεολογική στροφή» αυτή βρίσκεται μονάχα στην άγνοια των
μελετητών περί του «Τι εστί Εθνικισμός», αλλά και στο τι συνιστούσαν
κάποτε τα αντίπαλα ρεύματα σκέψεως πριν συγχωνευτούν σε έναν άκριτο
αντεθνισμό της Νέας Τάξης Πραγμάτων, γιατί άστοχο είναι να συγχέουμε τον
επαναστάτη Μπακούνιν, που άφησε την αριστοκρατική καταγωγή και τις
προοπτικές για να καταλήξει σε φυλακές και εξορίες, είτε με τα τσογλάνια
των Εξαρχείων ή με τους εκατομμυριούχους υπουργούς «επαναστάτες».
Μάλιστα, όπως έχει αναδειχθεί σε άρθρο της ιστοσελίδος της «Χρυσής Αυγής», στον
Ίωνα Δραγούμη, επ’ ευκαιρίας του έργου του «Όσοι Ζωντανοί», «ομολόγησε»
την «ανθρώπινή του πίστη» ως «τετρακάθαρα Εθνικιστής» ο μεγάλος Άγγελος
Σικελιανός. Αυτό, βεβαίως, δεν θα πρέπει να προκαλεί καμμία έκπληξη, αφού όπως παραδέχεται ακόμα και ο Μάζης οι περισσότεροι εκ των διανοούμενων εκείνης της εποχής διακατέχονταν από Εθνικιστικές Ιδέες.
Αυτό σε πλήρη αντιδιαστολή με το μόνιμο «επιχείρημα» των φιλελεύθερων
και των μαρξιστών ότι οι Εθνικιστές είναι «αμόρφωτοι» κι «αγράμματοι». Η
πραγματικότητα είναι ότι η Εθνικιστική Ιδεολογία έχει τόσο απροσμέτρητο
βάθος και τόσες «απάτητες» κορυφογραμμές που καθιστούν κατανοήσιμη την
αδυναμία των υλιστών, μαρξιστών και φιλελεύθερων, να την κατανοήσουν
πραγματικά. Πέρα, όμως, από το βάθος και τις κορυφογραμμές είναι και η
μελωδία, το μεταφυσικό κάλεσμα του Έθνους που δεν μπορούν να ακούσουν,
με αποτέλεσμα να μας μισούν για αυτήν τους την μειονεξία. "Και εκείνους
που τους είδαν να χορεύουν, τους πέρασαν για τρελούς, εκείνοι που δεν
μπορούσαν να ακούσουν τη μουσική", όπως έγραφε ο μεγάλος φιλόσοφος,
Φρειδερίκος Νίτσε.
Ανατολική Ομοσπονδία και «ελληνοτουρκική φιλία»
Ένα σημείο στο οποίο πρέπει να σταθούμε είναι οι απόψεις του Δραγούμη
περί της λεγόμενης «ελληνοτουρκικής ομοσπονδίας». Ο λόγος που αξίζει
ξεχωριστής αναφοράς η εν λόγω ιδέα είναι ελέω της χρήσης της, τόσο από
τον Μάζη, όσο και από διάφορα γκρουπούσκουλα του λεγόμενου «χώρου»,
προκειμένου να επιτευχθεί η αποσύνδεση του Ίωνος Δραγούμη από τους
Εθνικιστές. Ο μεν Μάζης έχει ως σκοπιμότητα τον εξωραϊσμό του Δραγούμη ή
μάλλον την «κάθαρσή» από την επαφή με τους Εθνικιστές, που βρίσκονται
εκτός συστήματος. Οι δε του «χώρου» απλώς και μόνο επειδή είναι φαιδροί
και κομπλεξικοί.
Θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι η ιδέα του Δραγούμη δεν
συνιστά σε καμία περίπτωση «στροφή» από την Μεγάλη Ιδέα, παρά μόνο
σκέψεις περί της τακτικής της επιτεύξεώς της. Η ιδέα αυτή
αναπτύχθηκε την εποχή ο Δραγούμης οργάνωνε τους Έλληνες στην
τουρκοκρατούμενη Μακεδονία μας και ως σύνοψή του μπορούμε να παραθέσουμε
το εξής: «Αντί το ελληνικό κράτος να επεκτείνεται συνεχώς
αποσπώντας υπό οθωμανική κυριαρχία εδάφη, όπως προέβλεπε η Μεγάλη Ιδέα
στην αρχική της σύλληψη, θα μπορούσε, σε πρώτο στάδιο, να δημιουργηθούν
ημιανεξάρτητα κράτη με κατά βάση ελληνικούς πληθυσμούς, τα οποία, εν
ευθέτω χρόνω, όταν θα είχαν ωριμάσει οι συνθήκες, να ενωθούν».
Μάλιστα, κάτι τέτοιο ξεκαθάριζε ο Ίωνας και σε μια επιστολή του προς τον
Χαρίση Βαμβακά στις 26 Ιουλίου 1913, όπου πρότεινε να γίνει η Θράκη
ανεξάρτητο κράτος με πρωτεύουσα την Ανδριανούπολη. Έτσι θα μπορούσε να
αποτραπούν και ενδεχόμενες μελλοντικές βουλγαρικές βλέψεις στην περιοχή.
Αυτό που πολλοί βλέπουν ως παραδοξότητα, λοιπόν, στις ιδέες του
Δραγούμη, είναι απλώς τακτικοί υπολογισμοί και ασκήσεις επί χάρτου με
βάση τον ίδιο στρατηγικό στόχο: την επίτευξη της Μεγάλης Ιδέας.
Όπως χαρακτηριστικά γράφει πέρα από τα σάλια και τα μελάνια των
«σοφών» ο ίδιος στο «Όσοι Ζωντανοί» για το ζήτημα: «Το ιδανικό του φίλου
του Αλέξη, που με απεριόριστη περιφρόνηση έβλεπε την αρνητική πολιτική
των μικροπολιτικών του μικρού κράτους και δεν επρόσμενε καλό από την
Αθήνα, ήταν η ανατολική αυτοκρατορία με όλα τα έθνη μέσα της και τη
διοίκηση στα χέρια των Ελλήνων» . Όμως ο «Αλέξης», ο Ήρωας του «Όσοι
Ζωντανοί», «έβλεπε κάτι τι μπερδεμένο και αόριστο στις οπτασίες του
συντρόφου του, μα δεν του ερχόταν πάντα να τις συζήτηση, γιατί η
προφητική διάθεση του φίλου του ήταν μαγικά όμορφη» . Εν τέλει η
συγκεκριμένη εξιστόρηση καταλήγει ως εξής: «Ως πότε θα μας λέτε· μην
κουνιέστε, μην ετοιμάζεστε, δεν έχομε στρατό, μη γεννάτε ζητήματα;
Φοβάστε τον πόλεμο; Αλλά μακάρι να γινόταν. Αν το έθνος οργανωμένο
σ’ έναν πόλεμο βοηθήση το κράτος, και θα το κάμωμε να βοηθήση, θα
επιβάλωμε το πρόγραμμά μας εδώ στην Τουρκία σύντομα και σίγουρα».
Η δολοφονία του Ίωνος Δραγούμη
Λευκή ας βαλθεί όπου έπεσες, Κολώνα
(Πώς έπεσες, γραφή να μη το λέη)
Λευκή με της Πατρίδας την εικόνα
Μόνο εκείνη ταιριάζει να σε κλαίη,
Βουβή, μαρμαρωμένη να σε κλαίη!
(Πώς έπεσες, γραφή να μη το λέη)
Λευκή με της Πατρίδας την εικόνα
Μόνο εκείνη ταιριάζει να σε κλαίη,
Βουβή, μαρμαρωμένη να σε κλαίη!
Ως γνωστόν, στις 31 Ιουλίου του 1920 στο κέντρο των Αθηνών
ένα παρακρατικό απόσπασμα βενιζελικών δολοφόνησε τον Ίωνα Δραγούμη στο
κέντρο των Αθηνών.
Ο Δραγούμης, παρά τις εκκλήσεις των δικών του ανθρώπων, είχε κατέβει
στο κέντρο, προκειμένου να συγγράψει και να δημοσιεύσει ένα άρθρο
καταδίκης για την απόπειρα κατά του Βενιζέλου. Συνελήφθη, όμως,
κακοποιήθηκε και οδηγήθηκε στο στρατηγείο των βενιζελιών, εμπρός στον
αρχηγό τους, Γύπαρη.
Ένα απόσπασμα ξεκίνησε, προκειμένου να τον συνοδεύσει στον
στρατιωτικό διοικητή της πρωτεύουσας. Όπως αναφέρει ο Μάζης στο βιβλίο
του, στηριζόμενος σε πηγές και μαρτυρίες της εποχής, ένας λοχίας έτρεξε
από το στρατηγείο να προλάβει το απόσπασμα και όταν τους πρόλαβε τον
έστησαν ενώπιόν τους και τον εκτέλεσαν.
Παρά τις διαβεβαιώσεις του Βενιζέλου, ουδείς καταδικάστηκε για το
συγκεκριμένο έγκλημα που έγινε ενώπιον μαρτύρων στο κέντρο των Αθηνών.
Όπως τονίζεται χαρακτηριστικά, «ήταν σαν να πέθανε από έμφραγμα».
Αναψηλαφώντας εκ των υστέρων την υπόθεση, ο Μάζης αφήνει την
υπόνοια ότι ο μόνος που είχε το κίνητρο, την ισχύ, αλλά και παρουσία
εκείνη την ώρα στο στρατηγείο του Γύπαρη, ήταν ο επιφανής βενιζελικός
Εμμανουήλ Μπενάκης.
Το κίνητρο του Μπενάκη ήταν η ερωτική σχέση που είχε συνάψει ο
Δραγούμης με την κόρη του Πηνελόπη Δέλτα, η οποία είχε επιδράσει
εξαιρετικά αρνητικά στον γάμο της. Την ισχύ του την αντλούσε από την
τεράστια περιουσία του, το γεγονός ότι ήταν σημαίνων πολιτικό πρόσωπο
και ένας εκ των βασικών χρηματοδοτών του Βενιζέλου, ενώ η παρουσία του
στο στρατηγείο συνοδεύτηκε από τηλεφωνικές κλήσεις που έκανε πριν από
την εσπευσμένη αποστολή του λοχία να προλάβει το απόσπασμα, ώστε να
εκτελεστεί ο Δραγούμης.
Την ηθική αυτουργία από τον Μπενάκη στην δολοφονία Δραγούμη είχε
υποστηρίξει το 1935 ενώπιον Στρατοδικείου ο Γύπαρης, όμως ο Μπενάκης
είχε αποβιώσει από το 1929, οπότε δεν μπορούσε να διωχθεί. Άλλωστε είχε
αθωωθεί από την κατηγορία της ηθικής αυτουργίας, αφού τις κρίσιμες ώρες
της δίκης για την δολοφονίας Δραγούμη ουδείς ήταν διατεθειμένος να
μιλήσει.
Και εδώ αξίζει να κάνουμε έναν παραλληλισμό. Ο παρανοϊκός διώκτης των
Εθνικιστών, Αντώνης Σαμαράς, είναι γιος της Λένας Ζάννα-Σαμαρά, εγγονής
του Στέφανου και της Πηνελόπης Δέλτα από την κόρη τους, τη Βιργινία (η
οποία παντρεύτηκε τον Αλέξανδρο Ζάννα, μετέπειτα υπουργό επί Βενιζέλου).
Κοινώς, ο Σαμαράς είναι δισέγγονο του Εμμανουήλ Μπενάκη, ο οποίος φέρεται να έδωσε την εντολή για την δολοφονία του πατρός του Ελληνικού Εθνικισμού, Ίωνος Δραγούμη. Αυτό, προκειμένου να καταδείξουμε μία περίεργη σύμπτωση της Ιστορίας, που μπορεί να αναχθεί μέχρι και σε… παραφυσικό επίπεδο.
Αξίζει, απερχόμενοι από την οικογένεια Μπενάκη και επανερχόμενοι στον
Ίωνα Δραγούμη να κλείσουμε αυτή την αναφορά με τα λόγια του Α.
Χριστοδουλάκη, στρατιώτη που συμμετείχε στην εκτέλεση του Ι. Δραγούμη,
σχετικά με τις τελευταίες του στιγμές, όπου αναδεικνύεται το μεγαλείο
του ανδρός:
«Άλλοι μας βάλανε… Δεν είπε λέξη (ο Δραγούμης). Στη θέση του
σπασμένου μονόκλ έβαλε ένα άλλο. Μας κοίταγε στα μάτια και περίμενε.
Πυροβολήσαμε, όταν ο λοχίας μας απείλησε ότι θα μας τουφεκίσει…»
Προφανώς, ο Ίωνας ως γνήσιος Υπεράνθρωπος, κατά τη θεωρία του
λατρεμένου του Νίτσε, στις τελευταίες του στιγμές ήθελε να βλέπει
καλύτερα τα ανθρωπάκια, που νόμιζαν ότι τον απειλούσαν. Έτσι αντικατέστησε το σπασμένο μονόκλ ώστε να δείχνει κομψός ακόμα και την ύστατη ώρα, αψηφώντας ακόμα και τον Θάνατο.
Αριστόδημος Νικολούδης
